Ngày càng trở nên tinh vi hơn
Theo Trung tâm giáo dục thiên nhiên (ENV), các báo cáo vi phạm về tình trạng tình trạng tràn lan buôn bán động vật hoang dã trên mạng đang tiếp tục gia tăng không ngừng trong năm 2020. Trước đó, chỉ tính riêng trong năm 2019, Phòng Bảo vệ động vật hoang dã của đơn vị này đã ghi nhận hơn 2.400 trường hợp quảng cáo động vật hoang dã trên Facebook, YouTube, Zalo, Tiktok và các trang mạng điện tử khác.
Những nền tảng mạng xã hội trở thành mảnh đất màu mỡ để tội phạm buôn bán động vật hoang dã lộng hành. Trên Facebook, những hội nhóm như vậy thu hút từ vài nghìn đến cả chục nghìn thành viên. Mỗi ngày, cả trăm bài viết được đăng tải với đủ các nội dung bao gồm hình ảnh, video, thậm chí là livestream để buôn bán động vật hoang dã.
Nhiều vụ việc liên quan đến hoạt động buôn bán trái phép động vật hoang dã trên mạng đã bị xử lý. Tháng 5.2020, Phòng Cảnh sát môi trường Công an TP.Đà Nẵng đã phát hiện và tịch thu 12 cá thể chim săn mồi tại nhà của 1 đối tượng sau khi đối tượng này rao bán các cá thể chim trên mạng xã hội Facebook.
Cũng trong thời gian này, từ thông tin Trung tâm giáo dục thiên nhiên cung cấp, Facebook đã gỡ bỏ hoàn toàn 277 bài viết quảng cáo buôn bán động vật hoang dã trên nhóm “Hội Anh Em Ba Miền” ở Việt Nam, và cảnh báo sẽ vô hiệu hóa nhóm này nếu tiếp tục ghi nhận các bài viết vi phạm. Đây là một nhóm Facebook đã hoạt động từ rất lâu, thường xuyên có các thành viên rao bán động vật hoang dã hay các sản phẩm từ động vật hoang dã như ngà voi, da hổ, vảy tê tê, móng gấu...
Trước đó, vào tháng 2.2020, Tòa án Nhân dân huyện Bá Thước (Thanh Hóa) đã xét xử và tuyên phạt bị cáo Nguyễn Đức T (trú tại Hoàn Kiếm, Hà Nội) 36 tháng tù giam về hành vi vận chuyển trái phép 1 bình rượu ngâm 2 chi gấu ngựa (Ursus thibetanus). Vụ việc được phát hiện khi cơ quan chức năng lần theo thông tin rao bán rượu ngâm chi gấu trên tài khoản Facebook của vợ bị cáo, tiến hành theo dõi và bắt giữ đối tượng khi đang vận chuyển bình rượu này đi bán cho khách hàng.
Tuy nhiên, số lượng các vụ việc liên quan đến buôn bán động vật hoang dã trái phép trên mạng bị xử lý vẫn chưa nhiều. Trong khi đó, thủ đoạn, tính chất của loại tội phạm này ngày càng trở nên tinh vi hơn. Để có thể lách luật chính sách kiểm duyệt của Facebook, quản trị viên của các nhóm kín đưa ra hệ thống "mật ngữ", bắt buộc thành viên không được sử dụng các từ ngữ có nội dung mua và bán trong bài viết. Cứ như vậy, những chợ buôn trá hình tồn tại và mặc sức nở rộ trong thời gian qua, gây ra nhiều thách thức cho cơ quan chức năng trong việc xử lý.
Khó xử lý vì ẩn danh và số lượng quá nhiều
Ngày 19.11, trao đổi với PV Báo Lao Động, bà Bùi Thị Hà - Phó Giám đốc Trung tâm giáo dục thiên nhiên cho biết, tính chất ẩn danh chính là nguyên nhân hàng đầu gây ra khó khăn cho việc xử lý tội phạm buôn bán động vật hoang dã trên mạng.
"Nhiều trường hợp khi phát hiện có hành vi vi phạm, cơ quan chức năng theo dõi, điều tra thông tin trên Internet thì thậm chí không phải tên thật, địa chỉ và các thông tin liên quan cũng đều là ảo. Hơn nữa, số lượng các trường hợp ghi nhận quá nhiều mà việc đào sâu để tìm mỗi đối tượng mất rất nhiều thời gian, không phải là dễ dàng. Bởi các đối tượng này cũng có kinh nghiệm, biết cách thức để luồn lách, tránh sự phát hiện, kiểm tra của các cơ quan chức năng" - bà Bùi Thị Hà nói.
Theo đại diện Trung tâm giáo dục thiên nhiên, đơn vị này có những cơ sở dữ liệu tiếp nhận rất nhiều trường hợp vi phạm để phối hợp cơ quan chức năng tịch thu tang vật và xử phạt. "Có trường hợp đã tịch thu điện thoại của đối tượng dùng để đăng tải bài viết buôn bán động vật hoang dã. Hay có đối tượng đã bị xử phạt các hành vi quảng cáo, buôn bán với tổng mức tiền lên tới hàng trăm triệu đồng" - bà Hà cho hay.
Còn theo ông Bùi Đăng Phong - Giám đốc Dự án Phòng, chống buôn bán trái pháp luật các loài động, thực vật hoang dã (Saving Species) cho biết, dự án này đang hướng tới xây dựng một công cụ rà soát, để nhận biết được những cái địa chỉ IP của đối tượng buôn bán trái phép động vật hoang dã và gửi cho cơ quan chức năng xử lý.
"Nguyên nhân của việc khó khăn trong ngăn chặn tội phạm liên quan đến động vật hoang dã do tồn tại một số vấn đề. Về mặt chính sách, theo quốc tế đánh giá chúng ta đã có cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, vẫn còn những khoảng trống để kẻ xấu lợi dụng. Đấy là một số quy định về xử lý. Còn về việc thực thi pháp luật, tôi cho rằng vẫn phải có thêm hoạt động tập huấn chuyên môn cho những lực lượng thực thi pháp luật trong lĩnh vực này. Phải tập trung vào việc coi tội phạm buôn bán động vật hoang dã là một loại tội phạm nguy hiểm, tinh vi có thể tăng cường các biện pháp giải quyết vấn đề này" - ông Phong cho biết.
