Độ 28, 29 Tết, khi những thửa ruộng cuối cùng đã xuống lúa xong, người dân xóm Sơn Thủy (xã Thanh Khê, Thanh Chương, Nghệ An) bắt đầu mổ lợn.
Không khí tại xóm nhỏ trong những ngày này thêm rộn ràng hơn bởi tiếng lợn kêu eng éc vang lên, báo hiệu Tết Nguyên đán Quý Mão đã cận kề.
Ở xóm Sơn Thủy, ông Phan Hữu Kiên năm nay là chủ đám “đụng lợn”. Con lợn nặng hơn 80kg được ông Kiên chăm nuôi gần 9 tháng nay đem ra mổ để chia thịt cho anh em, hàng xóm cùng ăn chung.
Ông Kiên cho biết, cũng như bao miền quê khác, tập tục "đụng lợn" có từ bao giờ đến nay không ai rõ, chỉ biết, thế hệ này nối tiếp thế hệ kia.
Cứ như thế, tất cả những người trong làng ai ai cũng luôn tâm niệm phải giữ gìn điều đó như một tập tục đẹp của cha ông để lại.
"Mặc dù ngày nay, các cửa hàng siêu thị mọc lên với các loại thức ăn chế biến sẵn rất thuận tiện, người dân muốn mua ăn lúc nào cũng được, thế nhưng dân làng vẫn giữ được tục lệ truyền thống ăn “đụng”, tạo không khí rộn ràng, vui vẻ, chan hòa với hàng xóm", ông Kiên nói.
Đàn lợn lớn dần bằng những tháng ngày thức khuya dậy sớm của vợ chồng ông Kiên và bằng chính lúa ngô của gia đình, nên có tiếng là lợn "sạch" và chất lượng.
Mặc dù nhiều thương lái luôn muốn mua hết cả đàn 15 con, nhưng ông Kiên vẫn giữ lại một con trong chuồng, đợi ngày mổ lợn với anh em, xóm làng trong dịp Tết cổ truyền của dân tộc.
Ngày đụng lợn cũng là ngày vui nhất, tất cả các thành viên gia đình ăn “đụng” tập trung ở nhà ông Kiên để cùng nhau mổ lợn, mỗi người mỗi việc. Các bà các chị thì nhóm củi đun nước làm lông. Còn cánh đàn ông khỏe mạnh, tháo vát thì trói lợn, mài dao, pha thịt...
Anh Phan Hải (21 tuổi, con trai ông Kiên) cũng háo hức phụ giúp các bác, các chú để công việc diễn ra nhanh hơn. "Cả năm mới có một lần mổ lợn, thế nên cảm giác ngày Tết sung sướng, háo hức lắm", anh Hải nói.
Con lợn 80kg được cạo lông sạch sẽ, phanh mổ bầy ra. Phần thịt, xương được pha ra thành từng tảng to, loại nào ra loại ấy thành các phần đều nhau theo số người và tỷ lệ “ăn đụng”.
Lúc chia thịt có lẽ là lúc mọi người rôm rả nhất. Các mẹ, các chị cũng xuất hiện để bàn chuyện về các món ngon ngày Tết liên quan đến thịt lợn. Kiểu như "thịt nạc vai nhìn ngon quá, để gói nem", "ba chỉ này mà gói bánh chưng thì hết ý", "tai mui làm giò thủ cho giòn", "chân, đùi nấu thịt đông",...
Bữa trưa hôm mổ lợn, các gia đình đều có chung một món là lòng lợn, tiết canh. Người lớn, trẻ nhỏ đều quây quần vui vẻ, ngồi ăn uống dưới một khoảng sân rộng.
Bậc cha, chú thì không thể thiếu vài ly rượu trắng, nhâm nhi bên đĩa lòng nóng còn bốc hơi khói, râm ran chuyện trò với tình làng nghĩa xóm.
Cứ như vậy tạo một không khí của khúc nhạc dạo đầu cho cái Tết cổ truyền thật tưng bừng và háo hức, tạo thêm sự gắn kết tình nghĩa quê hương. Tục "đụng lợn" còn mang nhiều ý nghĩa, tạo nên nét đặc trưng văn hóa của người dân nông thôn mỗi độ Tết đến Xuân về.
