Quy định như pháp luật hiện hành về quyền và nghĩa vụ của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc thực hiện cuộc vận động dân số - kế hoạch hóa gia đình, chăm sóc sức khỏe sinh sản. Mỗi cặp vợ chồng, cá nhân được quyết định thời gian và khoảng cách sinh con; sinh một hoặc hai con, trừ các trường hợp có quy định khác (là 7 trường hợp đã được Chính phủ quy định trong Nghị định quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số).
Tuy nhiên, quy định về sinh “một hoặc hai con”, theo đánh giá là chưa thực sự phù hợp với tinh thần của Hiến pháp năm 2013 khi việc hạn chế quyền con người, quyền công dân chỉ trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng; chưa phù hợp với các cam kết chính trị Việt Nam đưa ra tại các diễn đàn đa phương về dân số, không tạo tác động tốt với dư luận quốc tế.
Đồng thời mức sinh ở nhiều vùng tiếp tục xuống thấp, dễ tới ngưỡng không vực lên được như một số nước phải đối mặt.
Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh có thể tiếp tục trầm trọng, khó khắc phục. Quy định số con sẽ tạo gánh nặng tâm lý trong mỗi gia đình. Phụ nữ là giới chịu tác động tiêu cực nhiều hơn do phải chịu áp lực từ người chồng, từ gia đình, dòng tộc, có nguy cơ dẫn đến cách ứng xử mang tính phân biệt đối xử về giới dẫn đến lựa chọn giới tính thai nhi.
Chính vì thế dự thảo đã điều chỉnh theo phương án “quy định các cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh bảo đảm trách nhiệm chăm sóc và nuôi dạy con tốt”.
Nghĩa là, không còn quy định “sinh một hoặc hai con” nữa.
Mặc dù vậy, để đảm bảo chính sách dân số và không rơi vào thời kỳ “bùng nổ dân số”, dự thảo đưa ra các biện pháp điều chỉnh mức sinh. Theo đó biện pháp khuyến khích sinh đủ hai con tại tỉnh có mức sinh thấp: Nhà nước hỗ trợ một lần bằng tiền ít nhất tương đương một lần mức lương tối thiểu vùng khi phụ nữ sinh con thứ nhất; ít nhất tương đương hai lần mức lương tối thiểu vùng khi phụ nữ sinh con thứ hai.
Cặp vợ chồng cam kết sinh đủ hai con được Nhà nước hỗ trợ cho con của họ học tại cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục tiểu học công lập; miễn học phí khi theo học trung học cơ sở công lập.
Các cặp vợ chồng sinh đủ hai con có cam kết không sinh thêm con được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở.
Bên cạnh quyền “quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh” thì các vợ chồng, cá nhân có nghĩa vụ Thực hiện chính sách, pháp luật về dân số và thực hiện các cuộc vận động của Đảng và Nhà nước về công tác dân số phù hợp với từng thời kỳ.
