1,3 triệu người trở lại đóng BHXH
Giai đoạn 2016-2022 toàn quốc có khoảng 4,9 triệu lượt người hưởng BHXH một lần, số hưởng năm sau cao hơn năm trước với tốc độ tăng trung bình của giai đoạn này khoảng 10% một năm, tuy nhiên tốc độ tăng hàng năm không đều, nữ chiếm tỉ trọng cao hơn 55,1%, tập trung chủ yếu ở khu vực ngoài nhà nước (chiếm 91,25%) và nhiều nhất từ nhóm tuổi từ trên 20 đến đủ 30 tuổi (chiếm 40,2%), tiếp đến là nhóm tuổi từ 30-40 (chiếm 39,1%).
Lý giải về tỉ lệ này, bà Lê Hải Anh - Chuyên viên chính Ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam cho rằng, nguyên nhân rút BHXH một lần của người trẻ nhằm giải quyết những khó khăn trước mắt. "Mặc dù tỉ lệ rút BHXH một lần ở độ tuổi trẻ cao, tuy nhiên, sau khi có việc làm, có thu nhập tốt hơn rất nhiều bạn trẻ đã trở lại hệ thống để tiếp tục đóng BHXH, nhằm mong muốn hưởng lương hưu khi về già. Thống kê, trong giai đoạn 2016-2022, có khoảng 1,3 triệu người đã quay trở lại tham gia đóng bảo hiểm xã hội", bà Hải Anh nhấn mạnh.
Việc người lao động hưởng BHXH một lần có cả nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan. Về nguyên nhân khách quan, đại diện BHXH cho rằng, theo thông lệ quốc tế các nước trên thế giới không có quy định về việc hưởng BHXH 1 lần; Điều kiện hưởng BHXH một lần theo quy định hiện hành khá thận lợi; Bên cạnh đó, một số thay đổi trong chính sách BHXH như từ năm 2018 trở đi quy định tăng dần thời gian đóng BHXH để được hưởng mức lương hưu tối đa 75%, từ năm 2021 trở đi tăng tuổi nghỉ hưu theo lộ trình đối với người lao động làm việc trong điều kiện bình thường cho đến khi nam đủ 62 tuổi vào năm 2028 và nữ đủ 60 tuổi vào năm 2035 đã tác động đến tâm lý của người lao động; Chính sách BHXH tự nguyện còn thiếu tính hấp dẫn; việc cải cách thủ tục hành chính tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động được ủy quyền cho người khác đề nghị giải quyết và nhận tiền BHXH một lần, dẫn đến xuất hiện tình trạng một số đối tượng thu gom sổ BHXH của người lao động làm thủ tục và nhận tiền hưởng BHXH một lần (thực chất là mua bán sổ BHXH).
Ngoài ra, còn có nguyên nhân chủ quan đến từ việc các doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất kinh doanh ảnh hướng đến cơ hội tìm kiếm việc làm của lao động nghỉ việc; Một số đơn vị thiếu quan tâm đến quyền lợi của người lao động như đóng BHXH mức thấp, chậm đóng, trốn đóng BHXH; “cắt giảm” người lao động nhiều tuổi dẫn đến tâm lý người lao động thiếu mặn mà, gắn bó lâu dài với hệ thống BHXH; người lao động gặp khó khăn, nữ giới ở độ tuổi sinh đẻ phải nghỉ việc và chăm sóc con nhỏ cũng ảnh hưởng đến cơ hội tìm kiếm việc làm; nhận thức của người lao động về vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của lương hưu đối với đời sống khi tuổi già còn chưa đầy đủ.
Nhiều giải pháp đồng bộ
Để hạn chế tình trạng rút BHXH một lần, bà Lê Hải Anh cho biết, trong thời gian qua, ngành BHXH đã và đang thực hiện các giải pháp nhằm góp phần hạn chế tình trạng hưởng BHXH một lần, trong đó, tăng cường công tác tuyên truyền, đối thoại với doanh nghiệp và người lao động để giải đáp các thắc mắc, kiến nghị của người lao động, cung cấp thông tin và giải thích để người lao động hiểu tham gia BHXH là phương án tích lũy cho tương lai, là hình thức tiết kiệm an toàn và bảo đảm lợi ích lâu dài; hiểu được những quyền lợi mà người lao động nhận được khi hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần;
Tăng cường tuyên truyền, vận động, thanh kiểm tra để chủ sử dụng lao động tuân thủ pháp luật về BHXH, đóng BHXH đầy đủ, đảm bảo quyền lợi của người lao động để họ gắn bó với công việc, không nghỉ việc hưởng BHXH một lần; Khi người lao động nộp hồ sơ đề nghị hưởng BHXH một lần, cán bộ BHXH giải thích, tư vấn về những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần, cung cấp thông tin về việc nếu họ chưa hưởng BHXH một lần mà bảo lưu thời gian đóng để đủ điều kiện hưởng lương hưu thì sẽ nhận được những quyền lợi thiết thực cho bản thân và gia đình.
"Giải pháp căn cơ và lâu dài đó là tiếp tục nghiên cứu để tham mưu với Chính phủ, Quốc hội phương án về quy định hưởng BHXH một lần một cách khoa học, hợp lý, hài hòa được nhu cầu trước mắt của người lao động và mục tiêu an sinh xã hội lâu dài, phù hợp với tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế để từ đó thu hút được người lao động tham gia và giữ chân được người lao động ở lại trong hệ thống an sinh xã hội", bà Hải Anh nói thêm.
