Trước năm 2020, Điện Biên có 202 CÐTB đã qua đào tạo 6 tháng, được chi trả phụ cấp. Số này thực hiện nhiệm vụ tại các thôn, bản đặc biệt khó khăn mà cán bộ y tế thôn, bản là nam giới và nhận thức người dân địa phương còn hạn chế, duy trì tập tục lạc hậu không đến trạm y tế để sinh đẻ.
Giàng Thị Co - cô đỡ tại bản Háng Giống, xã Pú Nhi, huyện Điện Biên Đông (tỉnh Điện Biên) chia sẻ: “Ở bản em vẫn còn nhiều người đẻ tại nhà, bản thân em cũng đã từng đỡ đẻ cho em dâu. Tuy biết là nguy hiểm nhưng đây là tập tục lâu đời chưa thay đổi được. Cách đây không lâu em chứng kiến 1 trường hợp đẻ tại nhà bị vỡ tử cung, may đưa đi viện cấp cứu kịp thời”.
Năm 2020, đội ngũ CÐTB dừng hoạt động do không được chi trả phụ cấp đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động y tế tại tuyến cơ sở nói chung. Bà Trịnh Thị Minh Nguyệt - Trưởng phòng Sức khỏe sinh sản, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Điện Biên cho biết: Những năm qua, chúng tôi đã tận dụng các nguồn lực đầu tư, phối hợp tổ chức đào tạo nhiều CÐTB đáp ứng cơ bản nhiệm vụ tại cơ sở. Tuy nhiên năm 2020 khi không có phụ cấp, nhiều CÐTB nghỉ việc, đi làm ăn xa. Hơn 100 cô đỡ trong số được đào tạo đã đi làm ngoài địa bàn.
Ðể “lấp chỗ trống”, cán bộ các trạm y tế tuyến xã phải đảm nhiệm nhiều công việc hơn. Điều này gây ra nhiều khó khăn trong công tác bám, nắm tình hình do “khoảng trống” này đều thuộc những khu vực vùng cao, biên giới, nhiều thôn, bản cách xa trung tâm tới vài chục cây số, trong khi biên chế các trạm y tế xã hạn chế (từ 5 - 6 người).
Tại xã Hua Thanh (huyện Ðiện Biên), ngay trong 6 tháng đầu sau khi CÐTB dừng hoạt động đã ghi nhận 5 trường hợp phụ nữ sinh con tại nhà, nhưng 1 - 2 tháng sau đội ngũ y tế và chính quyền xã mới nắm được.
Chưa kể đến những nguy cơ tai biến khác, đối với các địa bàn vùng sâu, vùng xa khó khăn hơn nếu không được tư vấn, xử trí ban đầu và đưa đến cơ sở y tế kịp thời, sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe, thâm chí tính mạng phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh.
Theo thống kê trong năm 2020, tỉ suất tử vong trẻ em dưới 1 tuổi của Điện Biên là 31%o, tăng 3%o so với năm trước. Mặc dù theo đánh giá thì có nhiều nguyên nhân khác nhau, song sự gia tăng này cũng phần nào cho thấy sự ảnh hưởng khi thiếu vắng những “cánh tay nối dài” ở cơ sở.
Cuối năm 2020, HÐND tỉnh Điện Biên đã ban hành Nghị quyết số 24/2020/NQ-HÐND, tháo “nút thắt” này cho ngành y tế địa phương. Theo đó, từ 1.1.2021, mỗi CĐTB được hưởng mức hỗ trợ bằng 0,3 mức lương cơ sở.
Thống kê của Sở Y tế Điện Biên, hiện địa phương này đã tuyển dụng và duy trì hoạt động được 122 CÐTB, trong đó có 20 cô đỡ thuộc các huyện: Nậm Pồ, Ðiện Biên Ðông và Tủa Chùa đang được tham gia đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng chăm sóc sức khỏe sinh sản và xử lý bước đầu các tình huống tai biến sản khoa. Còn 66 bản cần có CÐTB nhưng chưa sắp xếp được.
Năm 2021, dự kiến sẽ có thêm 1 lớp đào tạo CÐTB được mở tại Điện Biên, với sự hỗ trợ từ Dự án Hỗ trợ CÐTB do Quỹ Thiện Tâm của Tập đoàn Vingroup tài trợ cho Vụ Sức khỏe bà mẹ - trẻ em (Bộ Y tế). Dự án này cũng cam kết hỗ trợ đào tạo theo nhu cầu, rà soát của tỉnh trong những năm tiếp theo. Đây là cơ hội để Điện Biên gây dựng lại đội ngũ CÐTB và phát huy hiệu quả của họ, tiếp tục nối lại “cánh tay nối dài” đắc lực cho ngành Y tế địa phương trong công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản ban đầu cho bà mẹ và trẻ em ở các địa bàn khó khăn.
