Phương thức đầu PPP liên tục gặp khó
UBND tỉnh Sơn La tuần qua vừa có văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho chủ trương xin dừng đầu tư cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu theo phương thức đối tác công tư (PPP), theo Quyết định số 579/QĐ-TTg ngày 17.5.2019 của Thủ tướng Chính phủ và cho phép thực hiện theo quy định của pháp luật về đầu tư công.
Theo UBND tỉnh Sơn la, dự án này có chiều dài 85km, tổng mức đầu tư 22.294 tỉ đồng, được đầu tư theo hình thức PPP, hợp đồng hỗn hợp BOT và BT, trong đó vốn nhà đầu tư BOT là 17.294 tỉ đồng; phần vốn 5.000 tỉ đồng còn lại được Nhà nước thanh toán cho nhà đầu tư bằng giá trị quyền sử dụng đất tại Hòa Bình và Sơn La. Tuy nhiên do dự án được phân kỳ thành các tiểu dự án, thực hiện trên địa bàn hai tỉnh Sơn La, Hòa Bình nên nếu thực hiện theo hình thức PPP thu phí kín, trong quá trình thực hiện sẽ khó khăn trong việc tỉnh Sơn La thực hiện nội dung dự án trên địa giới tỉnh Hòa Bình, khó khăn về công tác quản lý nguồn thu, giải ngân thanh toán...
Hơn nữa do tách đoạn, phân kỳ đầu tư sẽ không thể thực hiện thu phí kín do đoạn đầu tuyến và đoạn cuối tuyến cũng như hạng mục giải phóng mặt bằng trên địa phương hai tỉnh Sơn La, Hòa Bình đã được đầu tư bằng nguồn vốn đầu tư công, việc thu phí kín gặp khó khăn sẽ không đảm bảo tính khả thi phương án tài chính, thời gian thu hồi vốn kéo dài. Từ đây UBND tỉnh Sơn La kiến nghị cho phép thực hiện dự án này theo quy định của pháp luật về đầu tư công.
Mới đây nhất, Bộ GTVT đã có văn bản gửi Bộ Kế hoạch Đầu tư về việc hoàn thiện phương án bố trí vốn các dự án giao thông trong Chương trình phục hồi và phát triển KTXH. Theo đó Bộ GTVT có 6 dự án sử dụng nguồn vốn từ Chương trình phục hồi và phát triển KTXH. Cụ thể, cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021- 2025 đã trình Quốc hội báo cáo nghiên cứu tiền khả thi để thông qua tại Kỳ họp tháng 12.2021 của Quốc hội Khóa XV với tổng mức đầu tư là 146.990 tỉ đồng. Trong đó, phần vốn ngân sách đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 đã bố trí hơn 47.100 tỉ đồng.
Trao đổi với Báo Lao Động, TS Nguyễn Hồng Thái - Phó trưởng Khoa Vận tải Kinh tế, Đại học GTVT - cho rằng, theo lý thuyết các doanh nghiệp thực hiện dự án BOT theo phương thức PPP có thể huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu và vay vốn ngân hàng. Tuy nhiên, thực tế hiện nay các ngân hàng thương mại không mặn mà đầu tư với các dự án BOT giao thông, vì dự án đầu tư lớn nhưng thời gian thu hồi vốn kéo dài. Trong khi đó nhiều lĩnh vực đầu tư khác hấp dẫn hơn, do đó cần có cơ chế để hỗ trợ tư nhân khi tham gia các dự án hạ tầng.
Trước đó theo Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể, hiện chỉ có 3/11 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông được triển khai theo hình thức PPP. Các nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án của 3 dự án đầu tư theo hình thức PPP này đang đàm phán với các ngân hàng đã cam kết cho vay vốn để thu xếp tài chính. Tuy nhiên, việc huy động vốn vay gặp khó khăn khi ngân hàng đề nghị được áp dụng điều khoản chia sẻ doanh thu theo quy định tại điều 82 của Luật PPP.
Cần ưu tiên địa phương thực hiện
Nhất trí sự cần thiết đầu tư Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, giai đoạn 2021-2025, song nhiều ý kiến cho rằng, đáng tiếc khi không huy động được sự tham gia của tư nhân. Theo đại diện Bộ GTVT, trên cơ sở sự cần thiết, tính cấp bách, hiệu quả của dự án, để bảo đảm triển khai thành công và sớm hoàn thành, Chính phủ kiến nghị triển khai đầu tư công toàn bộ 12 dự án thành phần, sau khi hoàn thành sẽ tổ chức thu phí hoặc nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước. Đây cũng là một hình thức huy động nguồn lực xã hội để tiếp tục đầu tư kết cấu hạ tầng nói chung và hạ tầng giao thông nói riêng.
Bộ trưởng Bộ GTVT - ông Nguyễn Văn Thể - cho biết, trong quá trình tổ chức thực hiện, căn cứ vào điều kiện thực tiễn và các quy định pháp luật, Chính phủ sẽ xem xét trường hợp địa phương có đủ năng lực, kinh nghiệm về quản lý đầu tư xây dựng công trình và có văn bản đề xuất được thực hiện, sẽ xem xét giao thực hiện đầu tư dự án thành phần thuộc địa giới hành chính của địa phương đó. Trên tinh thần ưu tiên cho địa phương, nhưng trường hợp địa phương không xung phong thì Bộ GTVT sẽ trực tiếp thực hiện đầu tư
Nhiều chuyên gia cho rằng, cần thiết phải đầu tư Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông. Tuy nhiên, về hình thức đầu tư, về nguồn vốn vẫn còn nhiều băn khoăn. Do các nhà đầu tư và tổ chức tín dụng đánh giá các dự án đầu tư đường bộ cao tốc theo phương thức PPP vẫn là lĩnh vực không hấp dẫn, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng hiện nay chủ yếu là huy động ngắn hạn để cho vay trung và dài hạn, dẫn đến khó khăn trong cân đối vốn.
Theo các chuyên gia, ở thời điểm hiện nay, để thực hiện có hiệu quả phương thức đối tác công tư (PPP), cần tính đến cơ chế đột phá kêu gọi sự tham gia của doanh nghiệp mà không quá phụ thuộc vào nguồn vốn ngân hàng.
