Nhiều sân bay quá tải cả trên trời và dưới đất
Theo Cục Hàng không, hiện Việt Nam có 22 Cảng hàng không, sân bay với tổng diện tích đất khoảng 12.409ha, trong đó có 9 cảng hàng không quốc tế và 13 cảng hàng không, sân bay nội địa được phân chia theo khu vực.
Phần lớn số cảng hàng không nội địa này có khả năng tiếp thu tàu bay A320/A321. Một số cảng hàng không như: Điện Biên, Rạch Giá, Côn Đảo và Cà Mau... chỉ khai thác được ATR72 hoặc tương đương do hạn chế của đường cất hạ cánh.
Bên cạnh đó, mạng lưới cảng hàng không được quy hoạch trên quan điểm lấy mô hình kết cấu trục nan làm cơ sở chính với Hà Nội, Đà Nẵng, thành phố Hồ Chí Minh là 3 điểm gom tụ lưu lượng hành khách, hàng hóa để nối với các đường bay nội địa và quốc tế.
Cũng theo ông Đinh Việt Thắng, hiện sản lượng thông qua chủ yếu tập trung Cảng hàng không quốc tế đóng vai trò cửa ngõ như: Nội Bài, Đà Nẵng, Cam Ranh và Tân Sơn Nhất. Nhưng các cảng hàng không cửa ngõ đã và đang khai thác đang trong tình trạng sản lượng khai thác vượt quá công suất thiết kế.
Cụ thể, Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất có công suất thiết kế 28 triệu khách/năm nhưng thực tế sản lượng thông qua là 41 triệu khách/năm; Cảng hàng không quốc tế Nội Bài có sản lượng khai thác 29 triệu khách nhưng công suất thiết kế chỉ là 25 triệu khách... đã dẫn tới tình trạng quá tải cả trên bầu trời và dưới mặt đất.
Hiện Cục Hàng không Việt Nam đã hoàn thành cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất 15/21 cảng hàng không; điều chỉnh công tác quy hoạch cảng hàng không Thọ Xuân thời kỳ 2021-2030 tầm nhìn đến năm 2050; điều chỉnh quy hoạch một số hạng mục công trình tại Cảng hàng không quốc tế Long Thành; điều chỉnh quy hoạch cảng hàng không Quảng Trị giai đoạn đến năm 2030; đề án điều chỉnh quy hoạch Cảng hàng không Nội Bài…
Trong đó, tại dự thảo đề án quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống Cảng hàng không, sân bay toàn quốc giai đoạn đến năm 2030 và định hướng đến 2050 vừa được Cục Hàng không hoàn tất nêu rõ, giai đoạn 2020-2030, nhiều sân bay dự kiến được đầu tư mới như Long Thành, Quảng Trị, Phan Thiết, Sapa… một số sân bay được mở rộng tăng công suất như Tân Sơn Nhất, Nội Bài, Đà Nẵng, Cam Ranh...
Giai đoạn 2030-2050, Cục Hàng không đề xuất đầu tư thêm các sân bay mới như Lai Châu, Nà Sản (Sơn La), Cao Bằng, sân bay thứ hai Hà Nội và mở rộng nhiều sân bay địa phương khác để nâng công suất lên 2 đến 3 lần hiện nay.
Huy động nhiều nguồn vốn đầu tư
Theo TS Trần Quang Châu - Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ hàng không Việt Nam cho rằng, đầu tư sân bay cần tầm nhìn trung và dài hạn nên việc lỗ, lãi không đặt riêng ở từng sân bay mà phải nhìn tổng thể trong phát triển kinh tế của cả địa phương, cả vùng và cả nước.
Việc đầu tư xây dựng và mở rộng các sân bay bằng vốn Nhà nước sẽ không đủ mà phải huy động vốn trong dân. Thời gian qua đã có nhiều doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư xây dựng sân bay như Vân Đồn, Cam Ranh nếu có cơ chế thu hút hợp lý.
Theo tính toán, tổng chi phí đầu tư xây dựng sân bay toàn quốc giai đoạn 2020-2030 ước tính 365.100 tỉ đồng (tương đương khoảng 15,7 tỉ USD); giai đoạn 2030-2050 là khoảng 866.360 tỉ đồng (tương đương 37,3 tỉ USD). Cục
Hàng không Việt Nam cũng đưa ra tính toán nguồn vốn thực hiện các dự án được huy động các nguồn lực khác nhau như vốn vay ODA; nguồn vốn ngân sách Nhà nước; vốn vay thương mại; vốn xã hội hóa theo hình thức PPP (đối tác công - tư).
Đồng thời đề xuất các giải pháp về huy động nguồn vốn, trong đó có việc Chính phủ xem xét hỗ trợ, cho phép vay ưu đãi, bảo lãnh vay thương mại, tạo cơ chế, chính sách thuận lợi (thuế, đất đai...) đối với các doanh nghiệp trong việc đầu tư cơ sở hạ tầng hàng không. Tạo điều kiện để các doanh nghiệp phát hành trái phiếu, tăng vốn điều lệ, liên kết đầu tư ngoài ngành, sử dụng nguồn vốn huy động của địa phương nơi có sân bay là một hình thức huy động vốn rất hiệu quả với tinh thần địa phương và ngành Hàng không cùng đầu tư phát triển cảng hàng không, sân bay.
Về định hướng huy động các nguồn lực xã hội đầu tư kết cấu hạ tầng hàng không, trước nhu cầu đầu tư phát triển, sự quan tâm, mong muốn tham gia đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng hàng không của nhiều nhà đầu tư tư nhân, thời gian vừa qua.
Được biết, Cục Hàng không Việt Nam đã hoàn thiện và báo cáo Đề án “Định hướng huy động các nguồn lực xã hội đầu tư kết cấu hạ tầng hàng không”. Tuy nhiên, sau khi xem xét, Bộ GTVT thấy rằng: “Định hướng huy động các nguồn lực xã hội đầu tư kết cấu hạ tầng hàng không” là vấn đề lớn, phức tạp liên quan đến định hướng phát triển, hiệu quả sản xuất kinh doanh của ACV, liên quan đến quốc phòng, an ninh.
Hơn nữa, hiện nay việc phân định, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho quân sự, hàng không dân dụng, dùng chung còn vướng mắc, cần nhiều thời gian để giải quyết; tài sản kết cấu hạ tầng tại các cảng hàng không do nhiều cơ quan, đơn vị sở hữu và quản lý (Bộ Quốc phòng, Bộ GTVT, UBND các tỉnh, ACV,...); thủ tục, cơ chế đấu thầu/đấu giá chuyển nhượng quyền khai thác tài sản kết cấu hạ tầng hàng không (gắn với việc đầu tư 2 nâng cấp, mở rộng tài sản kết cấu hạ tầng hàng không 1) chưa được quy định cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành như: Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công... Do đó, Bộ GTVT đã có công văn đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép được lùi thời hạn báo cáo Đề án “Định hướng huy động các nguồn lực xã hội đầu tư kết cấu hạ tầng hàng không” vào cuối quý I/2021.
