Ăn cả hai đầu
Vào vai một thương lái Tiền Giang về huyện Phước Long (Bạc Liêu) mua lúa, tôi được một “cò” tên Trường, huyện hướng dẫn rất nhiệt tình: “Cánh đồng này có chủ hết rồi. Bây giờ anh muốn “nhảy” vô làm ăn thì phải mua lúa với giá cao hơn mới có người chịu bán. Nếu anh mua với giá cao hơn 100 - 200 đồng/kg so với giá lúa hiện nay thì tôi đảm bảo anh muốn mua mấy ghe cũng có. Còn không thì chẳng có hột lúa nào cả”.
Cánh đồng lúa mà “cò” Trường đề cập, phần lớn bà con đã ký kết làm ăn với một hợp tác xã nông nghiệp ở huyện Hòa Bình.
Tôi hơi thắc mắc, bởi hầu hết cánh đồng lúa tại huyện Phước Long (Bạc Liêu) đều đã vào hợp tác xã (HTX), đã ký với các các doanh nghiệp bao tiêu đầu ra. Cò Trường nhìn dò xét: “Bộ mới vào nghề hả cha nội? Ông trả cao hơn 250 đồng/kg đi, tôi đảm bảo cho”.
Theo “cò” Trường, cánh đồng lúa của nông dân thật, nhưng đến mùa lúa chín, thông qua các nhóm “cò” mới bán được lúa. “Cò” kiêm luôn việc “môi giới” thu hoạch lúa.
Chủ máy gặt đập lúa chi cho “cò” 20.000 đồng một công là không cần phải lo. Mặc dù biết là bị thiệt, nhưng do không còn cách nào khác nên nông dân vẫn phải thông qua “cò” để bán lúa.
Đến mùa thu hoạch “cò” trực tiếp gặp nông dân với danh nghĩa được giao làm đầu mối cắt lúa hoặc thu mua lúa, sau đó xem ruộng và đưa ra giá. Nếu chủ ruộng đồng ý, họ đặt tiền cọc và khi lúa chín sẽ cho máy gặt vào thu hoạch.
Một nông dân tại xã Hưng Phú, huyện Phước Long bày tỏ: “Nông dân vất vả để làm ra hạt lúa, nhưng đến khi bán phải cậy nhờ cò lúa. Muốn thoát khỏi cò cũng không được, bởi gọi máy gặt lạ là họ không cho vào. Gọi thương lái mua giá cao hơn của họ, cò chặn đường vận chuyển… nên đành ngậm miệng mà bán thông qua cò”.
Muốn bán tôm cho nhà máy, đừng hòng
Không chỉ lúa, mà chuyện bán con tôm ở các địa phương ở các địa phương ven biển phía Nam cũng lắm gian nan. Hiện tại hầu hết các nhà máy chế biến thủy sản không mua trực tiếp đối với người nuôi mà thông qua các đại lý. Dưới các đại lý là “biệt đội thu mua”. Họ có hẳn đội kéo tôm, có xe đông lạnh, máy tàu đến tận ao mua tôm. Dĩ nhiên, giá thu mua đều do các đại lý quyết định.
Ông Huỳnh Thanh Hoàng, xã Vĩnh Hậu, huyện Vĩnh Lợi, Bạc Liêu chua chát: “Tôm nuôi đạt chuẩn bình thường thì không nói gì. Còn tôm rớt đáy (bị bệnh) thu hoạch sớm, biệt đội thu mua này làm yêu sách đủ điều. Họ hạ giá đến mức thấp nhất”.
Biết vậy nhưng không thể không bán, bởi hiện tại mặt hàng tôm nguyên liệu vẫn chưa có cơ quan chuyên môn nào quy định giá mua, giá bán. Tất cả đều thông qua các đại lý với nhiều biệt đội thu mua khắp nơi.
Tâm - một đại lý thu mua tôm tại Bạc Liêu có trong tay 4 biệt đội thu mua - trả lời thẳng thừng: “Nông dân muốn bán tôm trực tiếp cho nhà máy hả? Đừng mơ. Tôi hỏi ông, có người nuôi tôm nào mà không nợ thức ăn, thuốc thú y thủy sản, con giống. Và có nhà máy nào thu mua trực tiếp tôm của dân không? Không thông qua chúng tôi thì đừng hòng mà bán được tôm”.
Lời khẳng định khiến nhiều người rùng mình.
