Cơ chế vượt trội cho TPHCM: Tháo điểm nghẽn để đầu tàu kinh tế bứt phá

Đầu tàu kinh tế đang chậm lại

Kinh tế TPHCM trong khoảng 6 - 7 năm trở lại đây đang đi xuống với nhiều chỉ số. Nếu như năm 2015, GRDP của TPHCM đạt 21,92% so với GDP cả nước, năm 2017 đạt 22,27%, thì đến năm 2020 chỉ còn 21,8% và năm 2021 là 20,12%. Về tỉ trọng thu ngân sách trên địa bàn, năm 2016 TPHCM đóng góp tới 30,49% ngân sách quốc gia, nhưng 2 năm trở lại đây chỉ còn hơn 24%.

Việc đầu tàu kinh tế TPHCM đang chậm lại còn ảnh hướng tới cả Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Nếu như năm 2015, tỉ trọng xuất khẩu của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam chiếm 53,51% và TPHCM chiếm 16,77% trong cả nước thì đến năm 2021 tỉ lệ này giảm chỉ còn 36,62% và 13,05%.

Cách đây 5 năm, TPHCM đã nghiên cứu, đề xuất và được Quốc hội chấp thuận ban hành Nghị quyết 54 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM. Qua thực tế gần 5 năm triển khai, nhiều nội dung trong Nghị quyết 54 triển khai chậm, chưa phát huy đồng bộ, nên sự phát triển bị kìm hãm.

Nguyên nhân bởi cơ chế đặc thù này chỉ tập trung vào các quy định dưới luật. Các nội dung liên quan đến luật, đến các thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương thì TPHCM vẫn phải xin ý kiến và chờ trả lời của các bộ, ngành rồi trình lên Chính phủ xem xét, chỉ đạo, quyết định. Các nội dung xin làm thí điểm cũng phải thực hiện như trên. Có thể nói, hầu hết các nội dung liên quan đến quản lý nhà nước của chính quyền, quản lý ngân sách, quản lý đầu tư, quản lý đô thị, quản lý xã hội... đều được quy định trong các luật, nghị định, nên khi thực hiện đều phải làm đúng các quy định nêu trên, chưa tạo được sự đột phá phát triển như mong muốn.

Phó Chủ tịch UBND TPHCM Võ Văn Hoan cho rằng, có những việc Nghị quyết 54 đã cho thực hiện nhưng “thực hiện không phải đơn giản”. Đơn cử như vấn đề thu hồi đất lúa trên 10ha và có quy mô dân số từ 10.000 đến 15.000, khu chế xuất, khu công nghiệp thì lại vướng thủ tục, các quy định của Luật Đầu tư. Hay tài sản công của các cơ quan Trung ương trên địa bàn thành phố cũng chưa sắp xếp nên không có cơ hội để thành phố triển khai..

Nhận rõ đặc thù để đề xuất cơ chế vượt trội

Theo Tiến sĩ Trần Quang Thắng - Viện trưởng Viện kinh tế và quản lý TPHCM, nhìn lại quá trình phát triển của TPHCM cho thấy có những đặc điểm nổi bật. Đây vừa là đặc thù, vừa là lợi thế nhưng cũng có thể là khó khăn, thách thức rất lớn. Vì thế, các đề xuất, kiến nghị thực hiện các giải pháp phát triển đối với TPHCM phải dựa trên xem xét, nhận thức sâu sắc các đặc thù của TPHCM.

Trong nhiều đặc thù của TPHCM, ông Thắng cho rằng, cần quan tâm đặc biệt các đặc thù khi xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù tạo động lực cho phát triển thành phố. Theo ông Thắng, TPHCM có số dân chiếm khoảng 9,2% cả nước và có số người trong độ tuổi lao động chiếm khoảng 8,6% lao động cả nước, nhưng đóng góp hơn 20% vào GDP cả nước.

TPHCM có năng suất lao động bình quân cao hơn 2,7 lần cả nước trong suốt 10 năm qua. “Như vậy có thể thấy, TPHCM là trung tâm kinh tế quy mô lớn nhất cả nước không phải chỉ vì dân số lớn nhất, mà vì năng suất cao nhất. Đó là giá trị, là đóng góp lớn của TPHCM đối với cả nước, cần tiếp tục được duy trì” - ông Thắng cho biết.

Tuy vậy, ông Trần Quang Thắng nói, hiện TPHCM đang đứng trước nhiều thách thức. Đầu tiên là bộ máy quản lý quá tải. Trên cả nước, bình quân mỗi quận huyện có 140.000 dân, còn ở TPHCM là gần 420.000 dân, gần gấp 3 lần mức bình quân của cả nước. Do đó, bộ máy hành chính mỗi quận, huyện ở TPHCM bình quân phải phục vụ số dân gấp 3 lần bộ máy hành chính của quận huyện cả nước. Trên 1km2 của TPHCM có giá trị gia tăng được tạo ra gấp 35 lần bình quân cả nước. Điều đó có nghĩa là các giao dịch kinh tế, vận chuyển hàng hóa, lao động lớn hơn nhiều so với bình quân cả nước và trách nhiệm phục vụ của bộ máy chính quyền là rất lớn.

“Với số dân và cường độ hoạt động kinh tế quá cao thì phải có biên chế phù hợp, nếu không tình trạng quá tải vẫn tiếp tục, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp và sức khỏe của công chức” - ông Thắng nói.

Trong khi đó, dù TPHCM là trung tâm giao thông lớn nhất cả nước, có cảng hàng không Tân Sơn Nhất, cảng container Cát Lái lớn nhất cả nước nhưng hệ thống giao thông đô thị lại yếu kém. Đối với đô thị, quy chuẩn là trên 1km2 phải có 10km đường, nhưng TPHCM chỉ có 2,3km đường. Theo quy chuẩn phải dành 23% đất đô thị để làm đường, công trình liên quan, nhưng tỉ lệ này của TPHCM hiện chỉ có 10%.

Ông Võ Văn Hoan cho biết, TPHCM đang chuẩn bị dự thảo Nghị quyết mới thay thế Nghị quyết 54 để báo cáo Chính phủ trình Quốc hội mang tính toàn diện hơn để huy động nhiều nguồn lực hơn, không phải chỉ nguồn lực từ nhà nước.