Đây là tin vui của hàng triệu dân vùng hạ du, tuy vậy, thực tế sẽ không hề dễ dàng để triển khai...
Trao quyền trực tiếp
Năm 2015, Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn được ban hành song đến nay vẫn tồn tại nhiều bất cập trong áp dụng. Thậm chí, quy trình này không triển khai được trên thực tế. Những năm qua, cả hai tỉnh thành là Quảng Nam, Đà Nẵng cùng nhiều đơn vị có liên quan đã liên tục góp ý, kiến nghị sửa đổi.
Tại Quyết định mới lần này, Chính phủ đã quy định thẩm quyền quyết định vận hành các hồ cho Chủ tịch UBND TP.Đà Nẵng. Cụ thể, “Trường hợp 24 giờ liên tục, độ mặn nước sông Vu Gia tại cửa lấy nước nhà máy nước Cầu Đỏ lớn hơn 1.000mg/l mà việc khai thác nước từ trạm bơm An Trạch không đủ cung cấp nước cho nhà máy, thì căn cứ vào tình hình thực tế, lưu lượng đến hồ, mực nước hồ, Chủ tịch UBND TP.Đà Nẵng xem xét, quyết định điều chỉnh chế độ vận hành xả nước (lưu lượng, thời gian xả) của các hồ A Vương, Sông Bung 4, Đắk Mi 4, Sông Bung 4A, Sông Bung 5, Sông Bung 6, Sông Côn 2 bậc 1 và đập An Trạch về hạ lưu sông Vu Gia để giảm mặn. Việc điều chỉnh chế độ vận hành xả nước của các hồ nêu trên phải bảo đảm phù hợp với năng lực, hiện trạng nguồn nước các hồ chứa và cân đối nguồn nước đến hết mùa cạn và được thực hiện cho đến khi độ mặn nước sông Vu Gia tại Nhà máy nước Cầu Đỏ thấp hơn 700mg/l trong 12 giờ liên tục” - Nghị định nêu rõ.
Hàng loạt nhà máy thủy điện bậc thang sau khi xây dựng trên hệ thống sống Vu Gia, Thu Bồn đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hạ du. Đặc biệt tác động trực tiếp đến nguồn nước sinh hoạt của hơn 1 triệu dân TP.Đà Nẵng. Nghiêm trọng nhất là việc thủy điện Đắk Mi 4 đã chặn, cắt tiệt dòng sông cũ, chuyển hoàn toàn nước về Thu Bồn để tận dụng độ chênh lệch cao, phát huy tối đa sản lượng điện, khiến dòng cũ cạn kiệt. TP.Đà Nẵng đã phát đơn kiện. Đây là vụ tranh chấp lưu vực sông đầu tiên ở Việt Nam. Thủ tướng sau đó đã quyết định Đắk Mi 4 phải mở van, xả về dòng cũ với lưu lượng cố định cho các mùa kiệt. Thế như, thủy điện này vẫn không chấp hành. Nay, Chính phủ giao quyền cho Chủ tịch TP.Đà Nẵng thì liệu có khả thi?
Theo quyết định này, Thủ tướng Chính phủ cũng giao quyền cho Chủ tịch UBND TP.Đà Nẵng xem xét điều chỉnh chế độ vận hành đập An Trạch trong trường hợp nhà máy nước Cầu Đỏ bị nhiễm mặn không thể khai thác. Tại lần điều chỉnh này, chế độ vận hành xả nước về hạ du của hồ Đắk Mi 4 cũng đã điều chỉnh lệch pha so với thời gian vận hành xả nước về hạ du của các hồ A Vương và Sông Bung 4 để khai thác, sử dụng hiệu quả, tiết kiệm nguồn tài nguyên nước trên lưu vực.
Chủ động giải khát cho đô thị
Ông Hồ Hương - Giám đốc Nhà máy cấp nước Đà Nẵng - cho biết, với Quyết định mới, Đà Nẵng sẽ có thể chủ động hơn rất nhiều trong việc đẩy mặn, cung cấp nước cho người dân. Được biết, trong năm 2019, tại cửa thu nước Cầu Đỏ có 9 đợt mặn trên 1.000mg/l kéo dài liên tục 12 giờ và 4 đợt mặn kéo dài liên tục 24 giờ gây thiếu nước sinh hoạt cho người dân Đà Nẵng.
Đại diện Sở Tài nguyên Môi trường (TNMT) Đà Nẵng - cho biết, trước đây việc điều hành xả nước giảm mặn cho hạ du trong các tình huống khẩn cấp, khi xâm nhập mặn tại cửa thu nước Cầu Đỏ tăng cao, Chủ tịch UBND thành phố phải phối hợp với Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam lập kế hoạch, phương án gửi Bộ TNMT để thống nhất chỉ đạo các hồ xả nước điều tiết nước cho hạ du. “Việc này mất khá nhiều thời gian, thường là vài ngày, trong khi xâm nhập mặn tại cửa thu nước Cầu Đỏ diễn ra liên tục trong vài giờ là việc thiếu nước sinh hoạt đã bắt đầu xảy ra nếu không có nguồn nước xả tăng cường từ các hồ phía thượng lưu về để giảm mặn” - Sở TNMT Đà Nẵng cho hay.
Vì vậy, việc Thủ tướng Chính phủ trao quyền cho Chủ tịch UBND Đà Nẵng được điều hành các hồ thủy điện khu vực thượng nguồn sông Vu Gia - Thu Bồn xả nước khi độ mặn tại Cầu Đỏ tăng cao sẽ giúp tiết kiệm thời gian, bỏ qua các thủ tục hành chính không cần thiết. Điều quan trọng hơn, việc chỉ đạo điều hành các hồ không bị hạn chế về lưu lượng xả mà theo yêu cầu của Chủ tịch UBND Đà Nẵng sẽ vô cùng hiệu quả trong vấn đề giảm mặn cho hạ du.
