Nhà nghèo ở thôn khó
Những ngày cuối tháng 8, có mặt tại thôn Khe Đâm, theo ghi nhận của PV Báo Lao Động, đây là một trong những địa chỉ khó khăn nhất của xã Mỏ Vàng, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái.
Thôn hiện chưa có điện lưới quốc gia, chưa có nước sạch sinh hoạt và còn khoảng 30% hộ dân chưa có nhà vệ sinh. Đường đến thôn vừa xa vừa khó đi. Hun hút. Cuộc sống càng thêm biệt lập giữa gian khó.
Qua tìm hiểu, thôn Khe Đâm hiện có 128 hộ sinh sống với hơn 600 nhân khẩu, chủ yếu là đồng bào Dao. Năm 2020, thôn có 20 hộ nghèo. Đến 2021 giảm chỉ còn 7 hộ.
Vấn đề ở chỗ, quá nửa trong số 13 hộ được thoát nghèo không biết và cũng không hiểu vì sao mình "bỗng dưng" thoát nghèo.
Tiếp chúng tôi trong túp lều được dựng tạm bợ bằng phên nứa, lợp lá cọ lụp xụp, rộng chừng 30m2 nhưng là nơi cả 3 thế hệ cùng sinh sống, bà Lò Thị Ồn (SN 1966) cố và nốt bát cơm cùng miếng cá khô cuối nồi rồi tất tưởi thu dọn để có chỗ tiếp khách.
Không bàn cũng chẳng ghế, chúng tôi được mời ngồi trên ngay chiếc giường xiêu vẹo cũng được đan từ phên nứa. Cả căn nhà chỉ có bộ xoong nồi cáu két, chiếc đài radio cũ và cái bóng điện bám đầy bồ hóng chạy bằng ắc-quy là có giá trị.
Bà Ồn tâm sự, cả gia đình 4 người lớn, 1 trẻ nhỏ sinh sống trong căn nhà tạm này từ năm 2018 trên rìa ruộng của người con trai. Điện không có, nhà vệ sinh cũng chưa làm, cả nhà sống lay lắt bằng nghề làm thuê cùng 2 sào ruộng và vài ba con gà. Ai có việc thuê làm nương, cỏ quế, cỏ lúa thì đi làm.
Ngặt nỗi bà Ồn sinh ra đã lam lũ nên về già đau ốm liên miên. Không có tiền chẳng dám đi viện nên sức khỏe ngày càng giảm sút.
“Không có tiền nên 2 cháu nhà tôi chưa tổ chức lễ cưới và chưa đăng ký kết hôn. Giờ đẻ con gần 1 tuổi rồi vẫn chưa khai sinh được. Hiện cả nhà trông chờ chủ yếu vào ngày công làm thuê của con trai. Nhưng cháu ít được học hành. Chữ viết chập chọe. Đi làm thuê cũng bập bõm hôm làm, hôm nghỉ. Lương thấp lắm”, bà Ổn tâm sự.
Được biết, gia đình bà Ồn là một trong 13 hộ vừa được xét thoát nghèo. Bà Ồn nói chẳng hiểu tại sao. Bà cũng không thấy ai đến hỏi han, trao đổi và cũng chẳng được ký tá gì vì trong nhà không ai biết chữ.
"Có đồi núi, có thể coi là tiêu chí để thoát nghèo"?
Cùng hoàn cảnh với gia đình bà Ồn, gia đình anh Phạm Văn Sính (SN 1980) cũng mới biết được thoát nghèo từ hơn 1 tháng trước, khi nhà trường bỗng có thông báo thu tiền học phí cho con anh.
Anh Sính kể, gia đình thu nhập hàng tháng 2-3 triệu đồng bằng nghề đi bóc quế thuê, không có đất rừng, khai hoang được 2 sào ruộng để sinh sống. Những năm đi làm gom góp mua được ít vật liệu nên cả thôn cùng giúp dựng cho cái nhà trên đất vườn của ông bà để lại.
Anh Sính cho biết, bản thân không biết chữ nên cũng không hiểu về việc thoát nghèo. Cũng không hiểu vì sao thoát nhèo. Tuy nhiên gia đình anh rất mong muốn được xem xét lại để con cái đi học đỡ vất vả. Hàng năm cũng được thêm đồng hỗ trợ cây giống, tiền dầu đốt, rồi được vay vốn...
Nói về các trường hợp thoát nghèo tại địa phương, ông Triệu Quý Huy – Trưởng thôn Khe Đâm cho PV Lao Động biết, đáng thương nhất là gia cảnh của nhà bà Ồn.
“Hoàn cảnh nhà bà Ồn rất khó khăn. Nhưng chỉ tiêu xã giao cho thôn trong năm 2020 phải có 15 hộ thoát nghèo. Lúc cuối năm họp thôn bình xét hộ thoát nghèo, chấm điểm nới tay hết cỡ cũng mới được 13 hộ. Không thể cố thêm được nữa”, ông Huy nói.
Cũng theo ông Huy, các hộ khó khăn thực sự như trường hợp bà Ồn, anh Sính, ông Bàn Văn Liền… thôn đã nhiều lần báo cáo xã là chưa thoát nghèo được, nhưng xã không chịu. Xã nói theo tiêu chí Nông thôn mới huyện đã giao xuống xã. Rồi xã buộc xuống thôn. Cứ thế mà làm. Dù biết không thoát nghèo được cũng phải làm bằng được.
Vị trưởng thôn bộc bạch, hộ nghèo được Nhà nước hỗ trợ về bảo hiểm y tế, các chính sách vay vốn, tiền điện, cây con giống, học phí... nên bị đưa ra khỏi danh sách hộ nghèo là thiệt thòi lớn cho những hộ khó khăn thực sự.
Trong 13 hộ thoát nghèo năm 2020 nếu chấm đúng chỉ khoảng một nửa đủ tiêu chuẩn thoát nghèo. Số còn lại là buộc phải cho ra, thế nhưng vẫn chưa đạt chỉ tiêu.
PV đã có cuộc trao đổi với ông Trần Tuấn Anh – Chủ tịch UBND xã Mỏ Vàng để làm rõ hơn câu chuyện trên. Ông Tuấn Anh xác nhận, có việc xã giao chỉ tiêu thoát nghèo xuống các thôn. Trên cơ sở đó, các thôn bình xét hàng năm rồi lập danh sách gửi xã để ra quyết định.
Vị chủ tịch xã giải thích thêm, nhiều hộ trông nhà cửa tạm bợ nhưng lại có đồi núi, có tiềm lực phát triển, nên có thể coi là một tiêu chí để thoát nghèo.
Áp chỉ tiêu - không phải chuyện hiếm thấy
Khảo sát của PV Báo Lao Động cho thấy, việc áp "chỉ tiêu thoát nghèo" không chỉ diễn ra tại xã Mỏ Vàng, huyện Văn Yên.
Tại thôn Hạnh Phúc, xã Tân Hợp (Văn Yên) trong năm 2020 có 40 hộ nghèo, 40 hộ cận nghèo trên tổng số 324 hộ dân.
Trao đổi với PV, bà Nguyễn Thị Ánh – Trưởng thôn Hạnh Phúc cho biết, năm vừa qua, thôn đã giảm được 19 hộ nghèo, hiện còn 21 hộ. Thiếu đúng 1 hộ là đạt chỉ tiêu trên giao xuống.
Bà Ánh kể, để giảm từ 40 hộ nghèo năm 2020 xuống còn 21 hộ, thôn đã phải chấm “nới lỏng hết sức” các tiêu chí. Trên thực tế chỉ khoảng 15 hộ "tạm gọi là đạt", còn các hộ khác dù không muốn nhưng vẫn phải cho ra.
Còn ông Đào Xuân Phóng - Trưởng thôn Ngòi Nhầy, xã Châu Quế Thượng (Văn Yên) thì cho hay, năm 2020, thôn đã thoát nghèo 30 hộ, hiện còn 20 hộ.
Ông Phóng xác nhận: "Trong 30 hộ thoát nghèo năm 2020 nếu chấm đúng tiêu chí thì chỉ khoảng 20 hộ. Số còn lại là gượng ép".
Tuy vậy, theo lời vị trưởng thôn, việc này là bắt buộc bởi xã đã giao tiêu chỉ tiêu thoát nghèo cho từng thôn. Nếu không hoàn thành thì ảnh hưởng đến thành tích chung của xã.
Cũng theo lời ông Phóng, chính việc giao chỉ tiêu quá cao nên việc chấm điểm cho các hộ thoát nghèo được các thôn làm rất khiên cưỡng, gây bức xúc trong nhân dân.
