Đa dạng phong cách kiến trúc
Mặc dù Đà Nẵng có một số lượng quỹ công trình kiến trúc Pháp không nhiều (từ năm 1888-1950 người Pháp xây khoảng 30 công trình tại khu vực trung tâm, năm 2006 còn khoảng 22 công trình, năm 2017 còn khoảng 8 công trình), tuy nhiên những công trình này lại mang trên mình đầy đủ sự đa dạng các thể loại phong cách kiến trúc.
Công trình kiến trúc thuộc địa Pháp tiêu biểu về cả hai mặt: giá trị lịch sử và phong cách thiết kế, thông qua đó cho chúng ta có được cái nhìn rõ ràng hơn về những di sản có giá trị mà Đà Nẵng đang may mắn còn lưu giữ được.
Tại Đà Nẵng, một số công trình kiến trúc mang dấu ấn văn hóa Pháp tiêu biểu như:
Nguyên trụ sở Ủy ban nhân dân TP Đà Nẵng với phong cách kiến trúc Tân cổ điển Pháp; Bảo tàng điêu khắc Chăm với phong cách kiến trúc kết hợp Pháp - Chăm; Nhà hàng Đông Dương với phong cách kiến trúc cổ điển Pháp; Nguyên trụ sở Hội đồng Nhân dân TP Đà Nẵng với phong cách kết hợp Đông-Tây...
Hầu hết những công trình kiến trúc thời thuộc địa được người Pháp quy hoạch và bố trí ở những vị trí quan trọng trong đồ án thiết kế Đà Nẵng xưa. Hiện nay, những công trình này đều nằm tại những vị trí trung tâm của thành phố.
Theo TS. Kiến trúc sư Lê Minh Sơn - Giảng viên khoa Kiến trúc, Đại học Bách khoa Đà Nẵng, phần lớn những công trình kiến trúc Pháp tại Đà Nẵng được xây trong khoảng 20 năm, đây là một khoảng thời gian tương đối ngắn so với việc triển khai xây dựng các công trình phục vụ chính quyền thực dân ở các thành phố khác tại Việt Nam.
Về giá trị tuổi thọ thì các công trình này đều có giá trị đặc biệt, bởi chúng đã tồn tại hơn 100 năm.
Về mặt hình thức kiến trúc, người Pháp đã tạo nên một bức tranh khá đầy đủ về các thể loại phong cách kiến trúc thuộc địa tại Đà Nẵng. Mỗi công trình xây dựng đều mang trên mình một nét đặc sắc riêng về thẩm mỹ và lịch sử.
Bài học bảo tồn từ người Pháp
Tại buổi talk show "Dấu ấn Kiến trúc Pháp tại Đà Nẵng" diễn ra ngày 9.4, TS. Kiến trúc sư Đinh Nam Đức - Giảng viên khoa Kỹ thuật xây dựng, Đại học Sư phạm Kỹ thuật Đà Nẵng cho biết, nếu như ở Hà Nội, Sài Gòn, Hải Phòng hay ở Huế, những công trình Pháp được tập trung tại những khu phố tạo nên hình ảnh rõ ràng và giá trị cao, thì ở Đà Nẵng, những công trình mang dấu ấn văn hóa Pháp lại nằm rải rác.
Kể từ năm 2000 trở đi, những công trình Pháp cổ tại thành phố nhanh chóng được thay thế bằng những công trình hiện đại.
"Một nghiên cứu cho thấy TP Đà Nẵng đã mất đi rất nhiều công trình cổ thời Pháp và những công trình này nằm rải rác trên địa bàn thành phố. Do đó các giá trị công trình này bị giảm đi rất nhiều. Bởi khi nó đứng một mình đơn lẻ nên không còn đẹp nữa" - TS. Kiến trúc sư Đinh Nam Đức cho biết.
TS. Kiến trúc sư Đinh Nam Đức cũng cho biết thêm, hiện nay, những quy định quản lý những công trình này vẫn còn chưa đủ nghiêm khắc. Có những công trình thuộc về sở hữu tư nhân, vì thế sử dụng công trình đó như thế nào thuộc về người dân.
Nhà nước chỉ có thể tuyên truyền hay thành lập những buổi hội thảo mời họ đến để nâng cao hiểu biết về giá trị công trình, nhưng cũng không thể đưa ra những ép buộc.
Theo TS. Kiến trúc sư Lê Minh Sơn, việc bảo tồn những công trình mang dấu ấn văn hóa Pháp còn may mắn sót lại tại Đà Nẵng là một vấn đề không chỉ ở Việt Nam mà ở Pháp cũng đang rất quan tâm.
TS. Kiến trúc sư Lê Minh Sơn cho rằng, số phận của những công trình này có sự giao thoa giữa dân sự, chính quyền và bất động sản. Làm sao phải cân bằng được ba yếu tố này, những công trình đó mới tồn tại được. Hiện tại chưa có quy chế cụ thể để bảo vệ những công trình Pháp. Vì thế ý thức người dân trong việc giữ gìn những công trình này là điều quan trọng.
TS. Kiến trúc sư Lê Minh Sơn chỉ ra một bài học mà chúng ta nên học hỏi người Pháp. Đó là việc đưa những người thợ địa phương vào việc bảo tồn, trùng tu các công trình mang dấu ấn văn hóa Pháp tại địa phương đó.
"Người Pháp có một khuyến nghị đối với việc bảo tồn những công trình Pháp ở Việt Nam, họ yêu cầu phải sử dụng những người thợ thủ công địa phương. Vì chỉ có những con người này mới có thể làm ra được những sản phẩm đáp ứng tinh thần văn hóa của một đất nước bản địa.
Những người thợ này phải được đào tạo cơ bản về bảo tồn, khảo cổ học, lịch sử. Đây là một bài học mà người Pháp đã cho chúng ta thấy." - TS. Kiến trúc sư Lê Minh Sơn nhấn mạnh.
