Nhằm giúp học sinh lớp 9 chuẩn bị thi vào 10 ghi điểm trọn vẹn câu nghị luận về một tư tưởng đạo lí, thầy Nguyễn Phi Hùng, giáo viên môn Ngữ văn tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI hướng dẫn học sinh cách lập dàn ý đối với dạng bài này.
Theo thầy Nguyễn Phi Hùng, kiểu bài nghị luận về một tư tưởng đạo lí rất phong phú về mặt nội dung. Đó là các vấn đề tư tưởng, đạo lí trong cuộc sống thường được đặt ra trong những câu ca dao, thành ngữ, tục ngữ, danh ngôn và yêu cầu học sinh đưa ra các bình luận, phân tích, chứng minh.
Ví dụ: Nghị luận về tư tưởng, nghị luận về phẩm chất, tính cách như tính trung thực, lòng nhân ái, sự dũng cảm... Nghị luận về lối sống: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, “Uống nước nhớ nguồn”, “Tôn sư trọng đạo”...
Nêu vấn đề trong phần mở bài
Đối với phần mở bài, yêu cầu học sinh giới thiệu được vấn đề cần nghị luận và vai trò, ý nghĩa của tư tưởng, đạo lí đó trong cuộc sống.
Vấn đề nghị luận có thể được chia làm hai loại: Mang tính thời sự và mang tính xuyên suốt thời gian. Đặc biệt nếu đề bài có trích dẫn thì học sinh bắt buộc phải viết lại phần trích dẫn ấy một cách chính xác, đồng thời đặt chúng trong dấu ngoặc kép. Việc này giúp học sinh xác định được hướng triển khai và nghị luận đúng vấn đề mà đề bài yêu cầu.
Kĩ năng triển khai nội dung trong thân bài
Đến phần thân bài, học sinh cần trình bày thành từng đoạn nhỏ để các ý, các luận điểm của bài viết được sáng rõ giúp người chấm dễ dàng xác định được hệ thống luận điểm khi chấm bài.
Ngoài ra, cách chia thân bài thành từng đoạn cũng giúp cho bài viết có tính thẩm mĩ, đồng thời thể hiện được tư duy mạch lạc, sáng rõ của người viết.
Để giải quyết vấn đề nghị luận mà đề bài đã đưa ra, học sinh cần áp dụng các thao tác lập luận phù hợp. Cụ thể như sau:
Thứ nhất, giải thích vấn đề: Giải thích các từ ngữ quan trọng, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật (nếu có) để từ đó giải thích nội dung vấn đề. Nếu cần, có thể trình bày một số ví dụ, biểu hiện cụ thể của vấn đề.
Thứ hai, bình luận: Nêu quan điểm của bản thân về vấn đề (đánh giá vấn đề là đúng - sai, tích cực - tiêu cực ...)
Thứ ba, chứng minh: Đưa lí lẽ, dẫn chứng để thuyết phục cho quan điểm của bản thân đã nêu trong phần bình luận.
Thứ tư, bàn luận mở rộng: Phản đề, bổ sung thêm cho chính đề.
Cuối cùng, liên hệ bản thân và rút ra bài học: Học sinh cũng cần liên hệ với thực tế và bản thân để rút ra bài học về nhận thức và hành động cụ thể.
Bài học nhận thức ở đây là những kiến thức hữu ích hoặc những tình cảm được khơi gợi. Từ những bài học nhận thức đó, học sinh cần nêu được mình phải làm gì để chuyển hoá thành những hành động cụ thể trong cuộc sống.
Lưu ý khi kết bài
Trong phần kết bài, học sinh cần khẳng định lại vấn đề và có thể nâng tầm vấn đề để chỉ ra ý nghĩa thực tiễn của tư tưởng, đạo lí cần nghị luận trong cuộc sống hằng ngày.
Bên cạnh đó, khi viết bài, học sinh cần đặc biệt lưu ý đến việc sử dụng các dẫn chứng trong bài viết phải có sự chọn lọc, vừa đủ và thuyết phục. Song song với đó, lập luận phải sắc sảo, chặt chẽ, thể hiện rõ quan điểm, chính kiến của người viết.
"Để ghi điểm trọn vẹn khi làm bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lí, học sinh nên dành thời gian tìm hiểu đề và lập dàn ý trước khi viết một bài văn hoàn chỉnh. Đặc biệt, trong quá trình ôn thi, các em cần tự giác luyện tập để rèn kỹ năng làm bài, giúp bài văn trở nên mạch lạc và thuyết phục hơn." Thầy Nguyễn Phi Hùng chia sẻ thêm.
