Không có đất sản xuất - nhà nông thiếu đói
Năm 2012, Khu tái định cư buôn Mông, ở xã Ea Kiết, huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk được đầu tư 14 tỉ đồng để xây dựng. Sau 9 năm, đến nay vẫn chưa thu hút được người dân so với thiết kế ban đầu. Ông Hoàng Văn Páo, Trưởng buôn Mông cho biết, mục tiêu ban đầu của dự án là ổn định đời sống cho 131 hộ dân. Nhưng về buôn mới, người dân chỉ được cấp 600m2 đất ở, chỉ đủ để dựng nhà ở, không có đất để sản xuất nông nghiệp, kiếm kế sinh nhai. Do đó nhiều người dân đã quay về khu vực đất lâm nghiệp do Công ty lâm nghiệp Buôn Ja Wầm để sinh sống.
Họ chấp nhận cuộc sống trong rừng sâu, không có điện, đường, trường, trạm để kiếm cái ăn, cái mặc. Một số hộ dân dựng nhà ở khu tái định cư là để cho lũ trẻ được ở gần trường, ngày đêm có điện để học bài… Thế nhưng, người lớn hằng ngày vẫn phải vào ra ở nơi cũ để làm rẫy, nên rất khó khăn, tốn kém.
Thực tế cho thấy, dự án tái định cư buôn Mông là dự án "nửa vời" khi người dân đến đây mới được bố trí định cư chứ chưa có đất sản xuất để định canh. Ông Trần Thanh Lâm, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Buôn Ja Vầm cho biết, sau khi thành lập khu tái định cư chỉ có một số hộ dân về buôn mới. Hiện vẫn còn hơn 226 hộ, 1.200 khẩu dân xâm lấn hơn 1.500ha đất lâm nghiệp của công ty.
“Hiện nay, trên các thửa đất người dân lấn chiếm đã xây dựng nhà kiên cố, bán kiến cố ở các tiểu khu 547, 544. Ngoài ra, người dân còn công trồng cây công nghiệp dài ngày như tiêu, cà phê, caosu, điều và các cây hoa màu ngắn ngày như đậu, bắp” - ông Lâm cho biết.
Rời bỏ khu tái định cư
Năm 2010, khu tái định Đắk P’lao, ở huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông được Công ty thủy điện Đồng Nai 3 xây dựng với số tiền hơn 800 tỷ đồng. Đây là khu tái đinh cư có quy mô lớn hàng đầu Tây Nguyên. Nhìn từ xa, khu tái định cư này chẳng khác gì một khu phố thị, nổi bật giữa núi rừng Tây Nguyên.
Trái ngược với sự "xôn xao" về kiến trúc bên ngoài, đời sống của người dân nơi đây còn hết sức chật vật. Được bố trí về ở tại Khu tái định cư xã Đắk P’lao, nhưng không lâu sau gia đình ông K’Siêu vẫn đã quay về nơi ở cũ để sinh sống. Đó là Vườn quốc gia Tà Đùng, gần khu vực gần lòng hồ Thủy điện Đồng Nai 3 - nơi trước đây gia đình ông cùng hàng trăm hộ dân khác đã nhường đất để xây dựng dự án thủy điện. “Mình ở trong này thấy ổn hơn khu tái định cư, vì có rẫy, có nước sinh hoạt sản xuất. Ngoài kia thiếu đất sản xuất, thiếu nước ăn, nước tưới nên mình chỉ để mấy đứa con ở đó để học tập cho thuận lợi thôi” - ông K’Siêu tâm sự.
Theo ông Nguyễn Văn Hùng, Bí thư kiêm Chủ tịch UBND xã Đắk P’lao, toàn xã hiện vẫn còn hơn 50% là hộ nghèo, cận nghèo. Cái khó nhất của địa phương là tìm giải pháp để thoát nghèo. Thực tế, cả xã còn nhiều hộ dân chưa được cấp tái định canh, định cư. Ngay cả những hộ được cấp đất sản xuất thì cũng chỉ mới cấp được 4-5 sào, bằng khoảng một nửa so với quy định. Đất đai nằm ở trên đỉnh đồi, không có nước để canh tác. Thế nên, câu chuyện thoát nghèo luôn là vấn đề trăn trở của địa phương.
"Hiện nay, toàn xã đang có 340 người dân vắng mặt khỏi địa phương, đi lao động ngoại tỉnh. 19 hộ gia đình tuy nhận nhà ở khu tái định cư nhưng không về ở mà đem cho thuê mướn. Đặc biệt, sau 10 năm, từ 40 hộ nay tăng 56 hộ dân ở lại trong phần đất rừng do Vườn Quốc gia Tà Đùng quản lý. Việc này sẽ gây ra không ít áp lực cho Vườn Quốc gia Tà Đùng trong việc quản lý, bảo vệ rừng do số lượng người dân ngày một tăng lên" - ông Hùng cho biết.
Đánh giá về dự án tái định cư xã Đắk P’Lao, ông Trần Nam Thuần, Chủ tịch UBND huyện Đắk Glong cho biết, qua rà soát toàn bộ thì khu vực Đắk P’lao đang còn thiếu 232ha đất sản xuất của người dân. Việc bố trí đất sản xuất là một trong những vấn đề trăn trở nhất ở địa phương những năm qua. Hiện nay, huyện đã rà soát, thu hồi diện tích đất trong quy hoạch của dự án để sớm cấp cho các hộ dân còn thiếu đất canh tác. Tuy nhiên, để cấp đủ đất cho người dân mỗi hộ 1ha thì rất khó. Bởi vì, để tìm được đủ diện tích đất và có điều kiện phù hợp cho người dân canh tác ở gần nơi định cư thực sự là vấn đề rất nan giải.
“Địa phương chỉ là đơn vị phối hợp, chứ không tham gia sâu vào các khâu trong quá trình triển khai thực hiện dự án. Nếu chủ đầu tư phối hợp chặt chẽ với địa phương trong việc khảo sát địa điểm thực hiên, cũng như đánh giá kỹ lưỡng về đời sống, tập quán sinh hoạt của người dân ở khu vực nông thôn thì mọi chuyện sẽ khác…” - ông Thuần cho biết.
