Nhiều nguy cơ
Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm (xã đảo Tân Hiệp, TP Hội An) hiện có 23.500ha, trong đó diện tích biển 21.888ha, là nơi sinh sống của hàng trăm loài cá, sinh vật nhuyễn thể, các rạn san hô, các thảm rong, cỏ biển và các loài hải sản có giá trị cao sinh sống. Nơi đây còn có 12 loài thú, 13 loài chim, 130 loài bò sát và 5 loài ếch nhái, trong đó có 2 loài được ghi vào sách đỏ động vật Việt Nam là chim yến và khỉ đuôi dài.
Theo Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm (gọi tắt là BQL), hoạt động tuần tra, kiểm soát và xử lý các hành vi vi phạm quy chế quản lý khu bảo tồn biển được thường xuyên thực hiện. Trong năm 2022, các đơn vị đã tổ chức 138 lượt tuần tra bằng cả đường thủy và đường bộ, phát hiện và xử lý 72 trường hợp vi phạm. Xử lý phạt tiền 35 trường hợp với tổng số tiền hơn 132 triệu đồng; cảnh cáo, nhắc nhở 31 trường hợp.
Tại hội thảo do Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam phối hợp với Bộ NNPTNT, UBND tỉnh Quảng Nam tổ chức ngày 10.11, tại TP Hội An, các chuyên gia bảo tồn biển cho rằng, nguy cơ xâm hại môi trường sinh thái Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đến từ hoạt động đánh bắt thủy sản theo các phương pháp hủy diệt của ngư dân; ô nhiễm biển từ đất liền và trên biển; xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ các hoạt động du lịch, đặc biệt trong vùng lõi bảo tồn biển; hoạt động phát triển vùng bờ…
Theo PGS.TS Võ Sĩ Tuấn - Phó Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học Nha Trang, các khu bảo tồn biển ở Việt Nam nói chung hiện nay có hiệu quả thấp đối với tái tạo nguồn lợi hải sản; vẫn còn tình trạng khai thác cạn kiệt, kể cả vùng lõi. Bởi vậy, Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm cần thực hiện nhiều hành động như lập kế hoạch tổng thể; huy động doanh nghiệp; tạo nguồn giống; bảo vệ và phục hồi sinh cư tự nhiên, rạn nhân tạo; nuôi lồng công nghệ cao, thân thiện môi trường kết hợp du lịch - nuôi đa loài.
Nỗ lực bảo tồn, nhân giống đa dạng chủng loài
Thời gian qua, BQL đã phối hợp với ngành chức năng, địa phương thực hiện dự án phục hồi và bảo tồn rùa biển tại Cù Lao Chàm.
Dự án đã thực hiện 6 đợt “chuyển vị” trứng rùa biển từ Vườn quốc gia Côn Đảo về bãi ấp nở tại Cù Lao Chàm với số lượng 1.900 trứng. Các đợt thả rùa con sau ấp nở về biển thành công.
Ứng dụng “công nghệ phục hồi một số loài san hô cứng tại Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm có sự tham gia của cộng đồng” đã xây dựng được 2 vườn ươm san hô với 30 khung được thiết lập và 2 vùng san hô được phục hồi với tổng diện tích 4.000m2.
Qua đó, đã gia tăng độ phủ san hô cứng (4%), san hô mềm (hơn 3%), mật độ cá trung bình gần 1,5 lần. Nhờ đó cải thiện chất lượng hệ sinh thái, đa dạng sinh học biển.
Bà Trần Thị Hồng Thúy - Giám đốc BQL cho biết, đã triển khai hoạt động giám sát sản lượng khai thác hải sản cho 56 hộ dân và thực hiện kế hoạch hành động về bảo tồn nguồn lợi hải sản tại tiểu khu Bãi Hương.
Ngoài ra, vận động các hộ dân tham gia trực tiếp vào hoạt động du lịch sinh thái với các loại hình sinh kế mang lại hiệu quả cao như dán nhãn sinh thái cua đá, nói không với túi nylon, phân loại rác tại nguồn, lưu trú nhà dân…
Đồng thời, tỉnh cũng có các chính sách hỗ trợ sinh kế cho người dân sống trong và ngoài khu bảo tồn biển.
Trong tháng 10.2023, tỉnh Quảng Nam cũng đã giao TP Hội An khẩn trương rà soát hồ sơ thành lập Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm và phối hợp với Sở TNMT để hoàn chỉnh trình cấp có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt theo đúng quy định.
Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm cho biết, sẽ tiếp tục kiện toàn Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm; rà soát, điều chỉnh các phân khu chức năng của khu bảo tồn biển. Đầu tư xây dựng hạ tầng thiết yếu, trang bị cơ sở vật chất để tăng cường năng lực quản lý cho BQL. Xây dựng trạm, cơ sở cứu hộ động vật biển tại khu bảo tồn.
