Bản đồ cảnh báo nguy cơ sạt lở, giải pháp cấp thiết mùa mưa lũ

Xuất hiện nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng

Chỉ trong thời gian ngắn, tỉnh Hà Giang liên tục gánh chịu các vụ sạt lở đất đá nghiêm trọng, gây nhiều thiệt hại về người và tài sản.

Tại Thị trấn Cốc Pài (Xín Mần) rạng sáng ngày 14.7, sạt lở bờ taluy đã vùi lấp 1 kho hàng, may mắn không thiệt hại về người. Sau đó, các cơ quan chức năng đã xử lý điểm sạt, di chuyển người và các tài sản đến nơi an toàn.

Trước đó, vào rạng ngày 13.7, xe khách mang biển kiểm soát 29E-024.89 chạy tuyến Hà Giang - Cao Bằng khi đến đoạn Km10+980 tỉnh lộ 34 bị mắc kẹt do đất đá sạt lở. Thời điểm trên, 1 xe ôtô 7 chỗ cùng nhiều người điều khiển xe máy đã đến hỗ trợ, bất ngờ đất đá từ vách núi tiếp tục sạt lở khiến nhiều người bị vùi lấp. Vụ sạt lở nghiêm trọng làm 11 người chết, 4 người bị thương.

Chưa hết bàng hoàng sau khi sự cố, anh Vừ Mí Sinh (xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang) cho biết, thời điểm sạt lở bản thân chỉ thò được đầu lên mặt đất nên lấy tay cào bớt đất để thở. "Nhiều nạn nhân cũng trong tình trạng tương tự, nhưng nhiều người không được may mắn. Đến khoảng 6h sáng, các xe cấp cứu và lực lượng công an đến cứu nạn ra ngoài rồi đưa đến bệnh viện cấp cứu" - anh Sinh cho biết.

Ở Quảng Nam, mưa to liên tục nhiều ngày qua khiến đoạn đường Ba Nga lên trung tâm xã Kà Dăng (huyện Đông Giang) bị sạt lở, gây nguy hiểm cho người đi đường. Đáng lo ngại là địa điểm này vẫn có nguy cơ tiếp tục sạt lở.

Ông Nguyễn Đức Huy - Trưởng phòng Kinh tế và hạ tầng huyện Đông Giang - cho biết, trong sáng 12.7, tuyến đường Ba Nga bị sạt lở hơn 50m, chiều cao mái taluy sạt lở hơn 30m, khối lượng sạt lở khoảng 50m3 đất đá. Đơn vị phối hợp địa phương đã tiến hành rào chắn, cảnh báo người đi đường và khẩn trương triển khai thông tuyến sớm nhất.

Còn tại Quảng Ngãi, qua khảo sát của các cơ quan chức năng, có 137 điểm có nguy cơ cao sạt lở núi, lũ quét và 157 điểm sạt lở bờ sông, bờ biển với tổng chiều dài 217.229 mét. Nhiều điểm trong số đó có nguy cơ sạt lở nghiêm trọng, ảnh hưởng đến tính mạng, tài sản và hạ tầng thiết yếu của người dân.

Trao đổi với phóng viên, ông Hồ Trọng Phương - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Quảng Ngãi - cho biết, tình trạng sạt lở núi, bờ sông và bờ biển ở Quảng Ngãi trong mùa mưa bão ngày càng diễn biến phức tạp và đang có xu hướng gia tăng. Tỉnh cần được bố trí nguồn kinh phí để khắc phục các khu vực có nguy cơ sạt lở cao nhằm đảm bảo an toàn cho người dân và bảo vệ, phát triển hạ tầng bền vững.

Rất cần một hệ thống phân tích được các nguy cơ, rủi ro

Liên quan đến nhiều vụ sạt lở tại tỉnh Hà Giang thời gian qua, trao đổi với Lao Động ngày 14.7, Giáo sư Tạ Hòa Phương - Chủ tịch Hội Cổ sinh - Địa tầng Việt Nam - nhận định, những vùng núi càng cao sẽ càng có nguy cơ xảy ra thiên tai và sạt lở. Bản chất là do sau những trận mưa liên tiếp nhiều ngày, nước sẽ làm cho các tầng đất đá bồi giảm tác dụng ma sát (không phải tầng đá nguyên sinh). Dưới tác dụng của trọng lực thì những loại đất đá này sẽ có nguy cơ đổ ập xuống bất cứ lúc nào. Đây cũng chính là nguồn gốc của những sự trượt lở hay lũ được hình thành.

Như ghi nhận ở Hà Giang cho thấy, khu vực này thường xuyên xảy ra tình trạng lũ quét, lũ ống… Đây là những hiện tượng thiên nhiên gặp thiên tai mà việc dự báo là không dễ dàng. Tuy nhiên, nếu chúng ta lập ra được bản đồ thiên tai thì sẽ dễ dàng hơn trong quá trình dự báo, chỉ điểm những khu vực nguy cơ.

Cảnh báo đến người dân đang sinh sống hoặc đi qua các vùng nguy cơ này, theo Giáo sư Tạ Hòa Phương, vai trò của chính quyền địa phương trong vấn đề này là vô cùng quan trọng. Bên cạnh đó, lực lượng chức năng cũng cần kết hợp với các nhà khoa học, nhà nghiên cứu để đưa ra các cảnh báo thiên tai kịp thời, hiệu quả.

“Trên thực tế, nhu cầu dân sinh, chỗ ở vẫn đang là vấn đề thường trực của người dân. Họ vẫn sẽ tìm đến những khu vực có thể phù hợp với cuộc sống và công việc của họ như trồng trọt, mùa màng thuận lợi để sinh sống và sản xuất. Tuy nhiên, không phải vùng nào cũng an toàn tuyệt đối về mặt thiên nhiên và nhiều người vẫn chấp nhận cuộc sống tại những khu vực này để mưu sinh” - Giáo sư Tạ Hòa Phương giải thích.

Để an toàn khi sống tại những vùng thường xuyên có thiên tai theo Giáo sư Tạ Hòa Phương, rất cần một hệ thống phân tích được các nguy cơ, rủi ro trên cơ sở lập bản đồ thiên tai, quy hoạch vùng nguy hiểm. Từ đó đưa bản đồ này xuống từng địa phương để có thể kịp thời cảnh báo người dân.

“Thậm chí cũng cần phải có những biện pháp cưỡng chế bắt buộc, di dời người dân ra khỏi những vùng nguy hiểm. Kèm theo đó là những chính sách an sinh phù hợp để những người dân an cư tại nơi ở mới” - giáo sư Tạ Hòa Phương nói.

Bên cạnh công tác dự báo, việc xây dựng và chuẩn bị cho công tác ứng phó với nguy cơ sạt lở cũng rất cần thiết. Ông Nguyễn Văn Lượm - Chủ tịch UBND huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam - cho biết, hiện nay tại các thôn bản đều có đội xung kích luôn trong tư thế sẵn sàng với phương án "4 tại chỗ" nhằm kịp thời ứng cứu. Phương án chống ngập úng, sạt lở cũng được xây dựng một cách chi tiết, cụ thể.

Để ứng phó với đợt mưa lớn và sạt lở đất lần này, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh và Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn các huyện miền núi Quảng Ngãi đang chủ động theo dõi chặt chẽ diễn biến mưa lớn, thông tin kịp thời đến người dân trong khu vực để chủ động các biện pháp ứng phó. Các đơn vị cũng tổ chức kiểm tra các khu vực có nguy cơ cao bị sạt lở đất, lũ quét để kịp thời di dời, sơ tán người dân đến nơi an toàn.