Nhiều ứng viên không đủ điều kiện về báo cáo khoa học
Trao đổi với Lao Động, GS-TS Nguyễn Ngọc Châu - nghiên cứu viên cao cấp của Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam - cho biết, những ngày qua, ông nhận được nhiều đơn thư tố cáo các ứng viên GS, PGS không đạt tiêu chuẩn.
Những ứng viên này đã được Hội đồng GS ngành thông qua và đang đề nghị Hội đồng GS Nhà nước công nhận đạt chuẩn. Trong số các ứng viên bị tố gian dối, đa phần là các nhà khoa học thuộc ngành Y-Dược.
Năm nay, ngành Y học có 45 ứng viên được hội đồng GS cơ sở đề nghị xét công nhận đạt chuẩn GS, PGS. Tuy nhiên, chỉ có 40 ứng viên được Hội đồng GS ngành thông qua. Trong đó, có 9 ứng viên GS, 31 ứng viên PGS.
Trong khi đó, ngành Dược có 11 ứng viên được Hội đồng GS Cơ sở đề nghị xét công nhận đạt chuẩn GS, PGS nhưng chỉ có 10 ứng viên được Hội đồng GS ngành thông qua. Trong đó, có 2 ứng viên GS, 8 ứng viên PGS. Như vậy, trong số 56 ứng viên GS, PGS ngành Y dược được đề nghị xét công nhận thì có tới 37 ứng viên bị tố gian dối trong hồ sơ xét duyệt. Từng có kinh nghiệm thẩm định các công bố trong lĩnh vực khoa học sự sống (Sinh học, Y-Dược học), GS Nguyễn Ngọc Châu đã tự thẩm định lại tất cả các công bố của các ứng viên có thư tố cáo.
Qua thẩm định thì 12 ứng viên không đạt yêu cầu về công bố do không đủ bài theo yêu cầu. Các ứng viên khác thì có bài báo khoa học đăng trên các tạp chí Open Access (OA). Đây là các tạp chí mở, thường mất phí để đăng tải. Ngoài ra rất nhiều ứng viên khác bị tố không đạt yêu cầu về công bố do không đủ bài theo yêu cầu đối với ứng viên GS, PGS…
“Hiện tôi đã chuyển toàn bộ đơn thư, hồ sơ vụ việc cho Hội đồng GS Nhà nước để rà soát, thẩm định. Tôi cũng nhận được email tố cáo một trường hợp đã được công nhận đạt chuẩn chức danh PGS năm ngoái. Người này bị tố cáo khai có 5 bài báo đăng trên tạp chí có uy tín, nhưng ở thời điểm làm đơn xét công nhận PGS thì không có bài nào đạt”- GS Châu nói thêm.
Còn theo PGS-TS Trần Anh Tuấn - Chánh Văn phòng Hội đồng GS Nhà nước - sau khi nhận được thư tố cáo một số ứng viên ngành y, dược không đủ tiêu chuẩn, Hội đồng Giáo sư Nhà nước đã thực hiện rà soát và cũng yêu cầu hội đồng ngành y, dược kiểm tra, xác minh nội dung đơn thư, email tố cáo và báo cáo Hội đồng Giáo sư Nhà nước. Hiện quá trình rà soát chưa thực hiện xong.
GS Mai Trọng Khoa - Thư ký Hội đồng GS ngành Y học - thì thông tin, Hội đồng GS ngành Y sẽ họp vào ngày 29.10 về vấn đề các ứng viên GS, PGS bị tố, khi có kết quả sẽ báo cáo lên Hội đồng GS Nhà nước. Nếu ứng viên nào không đủ điều kiện thì sẽ “rút” đề nghị xét công nhận chức danh GS, PGS.
Cần liêm chính trong học thuật
“Liêm chính học thuật” là sự trung thực, ngay thẳng, trách nhiệm trong hoạt động nghiên cứu, giảng dạy, học tập ở các cơ sở học thuật, đặc biệt là các trường đại học.
“Liêm chính học thuật” cũng được coi là yêu cầu bắt buộc với các nhà khoa học. Vì thế, khi hàng loạt ứng viên GS, PGS - các nhà khoa học - bị tố có hành vi gian dối trong học thuật đã nhận được sự quan tâm của giới khoa học và dư luận. Nhất là việc gian dối được thực hiện để đủ điều kiện xét công nhận chức danh GS, PGS.
Theo GS Nguyễn Văn Tuấn - Viện Garvan (Australia), nhiều năm qua, vấn đề nổi cộm nhất trong việc xét GS, PGS ở Việt Nam là một số ứng viên công bố trên tập san “dỏm”. Trong số các ứng viên năm nay bị tố gian dối, có ứng viên GS, PGS đã kê khai đầy đủ những bài báo họ công bố cùng những chi tiết về tập san, thời gian, số báo, số trang tương đối đầy đủ. Tuy nhiên, vấn đề ở đây là đạo đức công bố (publication ethics) khoa học.
Đạo đức công bố bao gồm những quy ước nhằm nhắc nhở nhà khoa học không được giả tạo dữ liệu, không được vặn vẹo dữ liệu theo ý mình, không công bố theo kiểu nhỏ giọt, không công bố 1 bài trên nhiều tập san, không công bố trên tập san phi chính thống... Ở đây, một số ứng viên công bố trên một số tập san phi chính thống, do đó có thể nói họ vi phạm quy ước về đạo đức công bố khoa học.
Còn theo GS Nguyễn Ngọc Châu, với các nhà khoa học chân chính, dù có được mời đăng bài trên các tạp chí OA, họ cũng từ chối để giữ “danh dự khoa học”. Ông không chấp nhận việc đăng bài trên các tạp chí kiểu này để đủ điều kiện công nhận làm GS, PGS.
Lý giải vì sao năm nay số ứng viên GS, PGS bị tố cáo gian dối về bài báo khoa học lại tăng đột biến, GS Châu cho rằng, chức danh GS, PGS có thể đem lại nhiều lợi ích cho ứng viên. Trong lĩnh vực Y-Dược, giá khám của GS, PGS sẽ khác với tiến sĩ hay bác sĩ chuyên khoa.
Ngoài ra, năm nay là năm đầu tiên thực hiện theo quy định mới của Chính phủ về việc xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS. Trong đó có yêu cầu, hồ sơ và quá trình xét duyệt tại cơ sở giáo dục đại học cần phải công khai trên trang thông tin điện tử của cơ sở để giới chuyên môn, người dân cùng giám sát.
Theo GS Nguyễn Ngọc Châu, điều này không chỉ giúp giám sát các ứng viên, giám sát các hội đồng ngành trong công tác thực hiện việc xét duyệt hồ sơ, mà còn “chống” hành vi gian dối trong nghiên cứu khoa học.
