Ngày 17.2, nhiều người xôn xao khi trên mạng xã hội xuất hiện những hình ảnh về chiếc xe cẩu đưa chiếc lư hương lớn vốn lâu nay để dưới chân tượng đài Trần Hưng Đạo chuyển đi nơi khác.
Trả lời về việc này, Bí thư Quận ủy Q.1 (TPHCM) cho rằng việc di dời lư hương trước tượng đài Trần Hưng Đạo ở công trường Mê Linh về đền Đức Thánh Trần là để việc thờ cúng, dâng hương dâng hoa được thực hiện trang nghiêm hơn, đúng vị trí hơn.
Tuy nhiên, phía dư luận và cộng đồng mạng lại cho rằng hành động này gây phản ứng cho không ít người dân vì lâu nay họ vẫn đến thắp nhang ở dưới chân tượng đài để tưởng nhớ công ơn của Hưng Đạo Vương.
Trao đổi về vấn đề này, một số chuyên gia đã đưa ra ý kiến phân tích khác nhau.
Bà Nguyễn Thế Thanh, Nguyên Phó Giám đốc Sở VHTT TPHCM: "Tất cả các tượng Đức Thánh Trần trên đất nước đều có lư hương".
Lư hương đặt trước tượng để những người đến chiêm bái có thể thắp nhang - một nghi thức tưởng nhớ theo truyền thống dân tộc. Chính vì thế, việc di dời lư hương trước tượng Trần Hưng Đạo ở Công trường Mê Linh (quận 1, TPHCM) đi nơi khác, cho dù nơi đó là một ngôi đền, đã trở thành một việc làm không thể nào hiểu nổi.
Đây là cách hành xử thiếu thận trọng liên quan đến một trong những biểu tượng tiêu biểu nhất cho tinh thần chống ngoại xâm của dân tộc.
Và một khi đã làm một việc nào đó thì phải trả lời được trước dân bằng những giải thích thỏa đáng.
Nhà nghiên cứu văn hóa Huỳnh Ngọc Trảng: “Ở ta, đa số tượng đài đều được coi là tượng thờ”
Ở phương Tây, dưới chân tượng đài ở ngoài trời người ta không thắp hương, chỉ đặt vòng hoa. Do ảnh hưởng văn hóa phương Tây, ta cũng có tượng đài. Song ở ta, đa số tượng đài đều được coi như tượng thờ. Việc khu biệt không rạch ròi, là vì đây thuộc về phạm trù văn hóa, nếu chọn theo văn hóa nào thì sẽ có cách thức, nghi lễ khác nhau.
Tượng thờ trước đây để ở trong nhà, sau này mới có phong trào đưa Phật Quan Âm ra lộ thiên và thắp nhang, nhưng đó là trong khuôn viên nhà chùa. Tượng đài để trong nghĩa trang thì người ta có quyền thắp nhang. Nói chung trong môi trường thờ tự thiêng liêng thì mọi người có thể thắp nhang trước tượng đài. Còn tượng đài để ở giữa đường thì không nên thắp nhang mà chỉ nên đặt vòng hoa. Tuy nhiên, có những trường hợp đặc biệt. Chẳng hạn, tượng đài Thích Quảng Đức thì nên thắp nhang vì ông được tôn xưng là Bồ Tát. Còn những tượng đài khác thì thôi.
Nhưng trong trường hợp dời lư hương nói trên hơi rắc rối một chút vì Trần Hưng Đạo vừa là danh nhân lịch sử, vừa là Đức Thánh Trần, nên người ta thắp nhang. Nếu đã thắp nhang tại lư hương thì coi như đó là tượng thờ. Vì không phân biệt rạch ròi nên người ta có những ứng xử không đúng. Khi dời lư hương đi tức người ta đã thay đổi một tập quán thì rất khó. Còn theo thông thường, nếu phân biệt rạch ròi, tượng Trần Hưng Đạo nhìn ra Bến Bạch Đằng ở quận 1 chỉ là tượng đài, không phải là tượng thờ. Chỉ những bức tượng trước Đền Đức Thánh Trần thì mới nên thắp nhang.
