Vì sao tái bản “Ếch”?
Ít ai xa lạ với tên tuổi nhà văn Mạc Ngôn (Trung Quốc) với sự nghiệp sáng tác đồ sộ của ông: 11 tiểu thuyết, 20 truyện dài, hơn 60 truyện ngắn và 5 tuyển tập những bài ký, phóng sự, tùy bút..., tổng cộng trên 200 tác phẩm, phần lớn được dịch ra nhiều ngôn ngữ trên thế giới.
Ông cũng đoạt nhiều giải thưởng văn học danh giá trong và ngoài nước, nổi tiếng nhất là Nobel Văn học năm 2012. Với độc giả VN, tên ông gắn liền với các tác phẩm nổi tiếng đã xuất bản ở Việt Nam như: “Ếch”, “Báu vật của đời”, “Đàn hương hình”, “Cây tỏi nổi giận”, “Cao lương đỏ”, “Rừng xanh lá đỏ”…
Nhưng vì sao Chibooks lại tái bản “Ếch”?
“Ếch” dày 584 trang (khổ sách: 14,5x20,5cm) do NXB Văn nghệ Thượng Hải xuất bản, ngay khi phát hành tại Trung Quốc vào những ngày cuối tháng 12.2009, đã nhanh chóng thu hút đông đảo độc giả trong nước và tạo sự tò mò thích thú từ độc giả nước ngoài vốn hâm mộ cách viết của Mạc Ngôn. Cuốn sách xoay quanh cuộc đời và công việc của nhân vật chính - một nữ bác sĩ chuyên đỡ đẻ ở khắp nông thôn Cao Mật, phải chuyển sang nghề thắt ống dẫn tinh cho nam giới và nạo phá thai.
Theo dịch giả Nguyễn Lệ Chi, đây là một đề tài cực kỳ hiếm hoi trong văn học, được nhà văn Mạc Ngôn miêu tả vô cùng khéo léo và đầy kịch tính. Cuốn sách như một bức tranh xã hội sâu sắc ở Trung Quốc, phản ánh được những tác động của chính sách kế hoạch hóa gia đình kéo dài hơn 30 năm tới cuộc sống của người dân nước này. Tóm lại “Ếch” là một cuốn sách đánh dấu cách viết mới lạ ở một đề tài độc đáo của Mạc Ngôn.
Dịch giả hỏi khó nhà văn về… đàn ông!
Phỏng vấn khó ở chỗ làm sao đối tượng ở đây là một nhà văn nổi tiếng thế giới bộc bạch những tâm sự thật, những suy nghĩ bản thân về nghề, về cuộc sống. Điều đó đòi hỏi người phỏng vấn phải có tầm văn hóa, kiến văn rộng và nghệ thuật ứng xử khéo léo.
Dịch giả uy tín Nguyễn Lệ Chi từng tu nghiệp điện ảnh tại Bắc Kinh (TQ) đặc biệt thành công với việc dịch thuật dòng văn học Trung Quốc đương đại với nhiều tác phẩm của An Ni Bảo Bối, Vệ Tuệ, Tranh Tử, và các tác phẩm điện ảnh như các cuốn về đối thoại với Trương Nghệ Mưu và Củng Lợi.
Và Lệ Chi đã kiên trì phỏng vấn ông nhiều lần, nhiều năm mỗi khi có dịp. Mạc Ngôn đã bộc lộ đủ chuyện. Từ tác phẩm đầu tiên của ông được dịch ra tiếng nước ngoài là tiểu thuyết “Cao lương đỏ” năm 1988 đến các cuốn sách của ông được dịch ra nhiều thứ tiếng nhất là “Cao lương đỏ”, “Báu vật của đời”, “Tửu quốc”...
Theo Mạc Ngôn: Dịch giả là những người quan trọng nhất. Một dịch giả xuất sắc không chỉ cần ngoại ngữ giỏi mà tiếng mẹ đẻ cũng phải giỏi. Tiếng mẹ đẻ có giỏi, họ mới truyền tải hết tinh thần trong các tác phẩm của ông khi dịch sang tiếng nước khác.
Đến khi quan hệ hai người đã khá thân mật, Lệ Chi mới hỏi nhà văn: “Theo ông, một người đàn ông thực sự cần có những yếu tố gì?” Và Mạc Ngôn đã trả lời: “Tôi cho rằng, một người đàn ông thực sự phải hội tụ đủ ba yếu tố sau. Một là có tinh thần trách nhiệm, với gia đình, với xã hội, với bạn bè. Hai là cần có lòng bao dung, có thể chấp nhận nhược điểm của người khác, tha thứ cho những hiểu lầm và tổn thương của người khác, không chấp nhất so đo, tính toán. Ba là cần có sự nghiệp, có chí hướng lớn, phải luôn có yêu cầu cao nhất đối với công việc của mình, không phải làm vì tiền hay vì danh”.
Mạc Ngôn cũng cho rằng: Với đàn ông ở nông thôn, nỗi khổ thường đến từ sự nghèo khó, thiếu thốn vật chất. Còn đàn ông ở thành phố, nỗi khổ phần lớn do sự trống rỗng về tinh thần, không có lý trí, không có mục tiêu đeo đuổi trong cuộc đời nên tự khắc thấy đau khổ về mặt tình cảm. Khi Lệ Chi hỏi thẳng nhà văn tự đánh giá mình thuộc loại đàn ông gì, và ưu nhược điểm ra sao? Mạc Ngôn đã trả lời thật thẳng: Tôi thuộc dạng người lương thiện, yếu đuối, thiếu hụt tinh thần, là loại người sẵn sàng chịu thiệt thòi. Nhược điểm của tôi là quá dịu dàng, không quyết đoán, không thể làm được việc lớn. Ưu điểm là chịu khó tỉ mỉ, dễ hòa đồng.
Và điều đặc biệt ở chỗ, dịch giả Lệ Chi cũng đề nghị nhà văn Mạc Ngôn viết ít dòng về cô kiểu “Ta cùng nói về nhau”. Và ở đoạn cuối trong 400 từ mà nhà văn Mạc Ngôn viết về Lệ Chi có đoạn: “Tôi thực lòng cảm ơn Nguyễn Lệ Chi vì cô đã giúp cho các tác phẩm của tôi được giới thiệu một cách “có danh có phận”, đường hoàng và chính thống ở nước cô, chứ không còn phải “dịch chui, dịch lủi” và “xuất bản lậu” như trước kia nữa. Nhờ Nguyễn Lệ Chi, tôi thêm quan tâm hơn tới độc giả Việt Nam và cảm thấy có trách nhiệm hơn nữa với họ. Cảm ơn độc giả Việt Nam đã yêu thích tác phẩm của tôi”.
