Bài toán “nỗi sợ” bảo tàng
Chia sẻ tại Hội thảo “Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, sáng tạo Việt Nam trong kỷ nguyên số” ngày 23.8, dưới góc nhìn của người trực tiếp “thực hành” nghệ thuật, TS Nguyễn Anh Minh - Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam mở đầu bằng một câu chuyện vui về “nỗi sợ” bảo tàng ở Việt Nam.
Dù là nơi lưu giữ những báu vật về mỹ thuật của nước nhà, ông cho biết, trong một thời gian dài Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam lại không phải một điểm đến thú vị trong lòng công chúng.
“Mỗi năm bảo tàng đón khoảng 50.000 lượt khách, con số quá khiêm tốn. 90% là khách quốc tế, 10% là khách nội địa, chủ yếu là người nghiên cứu hoặc quan tâm đến mỹ thuật”, TS Nguyễn Anh Minh nói.
Theo TS Nguyễn Anh Minh, các hướng dẫn viên của các công ty du lịch, lữ hành rất “sợ” đưa khách vào Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, bởi họ không hiểu, không biết phải giới thiệu về những tác phẩm nghệ thuật như thế nào.
Trăn trở với thực tại, TS Nguyễn Anh Minh quyết tâm thay đổi vị thế của bảo tàng trong lòng công chúng, và công nghệ chính là chìa khóa. Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam phối hợp với VINMAS xây dựng đề án trình Bộ Văn hoá - Thể thao và Du lịch (VHTTDL).
Sau hơn 2 năm, ứng dụng iMuseum VFA được đưa vào thử nghiệm từ cuối năm 2020 và chính thức ra mắt vào tháng 4.2021. Ứng dụng hỗ trợ 8 ngôn ngữ, cho phép người dùng trải nghiệm tham quan bảo tàng ở bất kể nơi đâu, bất kỳ lúc nào.
Trong năm đầu tiên, ứng dụng thu về khoảng 600 triệu đồng từ khách tham quan trả phí trực tiếp và trực tuyến. Lượng khách tăng gấp đôi trước đó lên hơn 100.000 lượt một năm.
Cần chính sách thúc đẩy
Chính sách là một vấn đề cần được xét đến trong phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, sáng tạo trong môi trường số ở Việt Nam. Triển khai một chương trình hợp tác công - tư chưa từng có, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cũng gặp rất nhiều khó khăn thời gian đầu.
TS Nguyễn Anh Minh bộc bạch, thời gian đầu phía bảo tàng trăn trở rất nhiều trước cơ chế phối hợp giữa hai bên, bởi Bộ VHTTDL chưa từng có dự án tiền lệ hợp tác công tư như vậy, hay còn gọi là xã hội hóa. Ban đầu, một đối tác khác đặt điều kiện bảo tàng phải đón trên 100.000 lượt khách mới có thể chia lợi nhuận, trong khi thời điểm ấy bảo tàng mới đón khoảng 40.000 lượt khách một năm.
Sau khi tham khảo ý kiến Bộ VHTTDL và Vụ Kế hoạch, Tài chính của bộ, bảo tàng kết nối với đối tác hiện tại, trao đổi nhiều lần và đi đến thống nhất về phân chia lợi ích. Cụ thể, bảo tàng sẽ đóng góp tài nguyên, chất liệu từ những di sản về mỹ thuật. Năm đầu tiên phía đối tác hỗ trợ toàn bộ chi phí, năm thứ hai là 20:80, và lần lượt cho đến năm thứ 5 là 50:50 và vòng đời dự án là 15 năm.
Dự án xã hội hóa chưa từng có tiền lệ này còn mở ra những cơ hội về sau, nhưng thực tế vẫn cần những cơ chế cho hợp tác công - tư.
“Hiện nay chưa có các cơ chế cho các nhà đầu tư hưởng lợi từ dự án văn hóa, chủ yếu có ở các bộ khác ngoài Bộ VHTTDL. Do đó chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình xin phép thực hiện dự án này”, ông Minh nói.
Liên quan đến vấn đề chính sách, bà Lê Quỳnh Như - đại diện DeeDee Animation Studio - doanh nghiệp Việt Nam hợp tác với các đơn vị hàng đầu thế giới như Disney, Warner Bros hay Netflix, cho rằng, sự hỗ trợ từ nhà nước đến những doanh nghiệp non trẻ thường theo trình tự 4 bước lần lượt: lắng nghe, thấu hiểu, hỗ trợ và đồng hành.
Trong đó, nhà nước đã và đang lắng nghe, thấu hiểu những khó khăn và mong muốn của doanh nghiệp. Từ phía một start-up non trẻ vươn ra nước ngoài, bà Quỳnh Như mong muốn nhà nước có những hỗ trợ tích cực và sát sao hơn về luật phát trong quá trình hoạt động trên trường quốc tế.
Bà đề xuất, nhà nước có thể tập hợp những doanh nghiệp lại để hỗ trợ các vấn đề về pháp lý theo từng khu vực, như châu Á, châu Âu, hay cụ thể hơn là Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc…
Bên cạnh đó là những chính sách hỗ trợ đặc biệt về thuế cho các ngành văn hóa, sáng tạo để tăng tính cạnh tranh cho các doanh nghiệp Việt Nam khi làm việc với đối tác nước ngoài.
Cuối cùng là đồng hành hỗ trợ về marketing thương hiệu Việt. Bà Như Quỳnh nhấn mạnh, các doanh nghiệp cần được tập hợp lại để quảng bá với bạn bè, đối tác quốc tế rằng Việt Nam đang có đội ngũ tài năng trong ngành công nghiệp văn hóa, sáng tạo có đủ khả năng để cung cấp sản phẩm chất lượng tốt, uy tín cao hơn với những chính sách hỗ trợ đặc biệt. Trong đó, những chính sách hỗ trợ, đặc biệt về thuế cho ngành, vốn là điểm cộng khi đàm phán với đối tác nước ngoài.
