Nhà nghiên cứu văn hóa - Tiến sĩ Nguyễn Ánh Hồng - Trưởng khoa Văn hóa phát triển (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) cho biết, theo nghĩa chữ Hán, “hàn” có nghĩa là “lạnh”, “thực” là ăn, Tết Hàn thực có nghĩa là tết ăn đồ lạnh.
Ngày Tết này ở Việt Nam thực ra bắt nguồn từ một phong tục của người Trung Quốc được lưu truyền cho đến ngày nay. Tuy nhiên, cũng theo Tiến sĩ Ánh Hồng, mặc dù bắt nguồn từ phong tục Trung Quốc nhưng khi du nhập vào Việt Nam lại có những thay đổi phù hợp với văn hóa, phong tục của người Việt.
"Khi vào Việt Nam, nó đã hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay, Tết tháng 3 của người Việt. Bản thân ngày này cũng mang ý nghĩa và thể hiện rõ nét về đặc trưng văn hóa, lối sống, những khát vọng mơ ước rất riêng của người Việt", Tiến sĩ Nguyễn Ánh Hồng nói.
Bên cạnh đó, việc cúng bánh trôi, bánh chay thể hiện cho văn hóa lúa nước. Cả hai thứ bánh đều được làm từ bột gạo nếp thơm, thành quả lao động vất vả mới có được để dâng lên ông bà, tổ tiên. Bên cạnh đó, bánh trôi, bánh chay cũng khiến người ta liên tưởng tới "bọc trăm trứng của mẹ Âu Cơ".
Chính vì vậy, Tết Hàn thực của người Việt chủ yếu mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tưởng nhớ công lao của những đã khuất.
Tết Hàn thực 2020 vào ngày nào?
Tết Hàn thực 2020 vào ngày 3.3 âm lịch, tức ngày 26.3 dương lịch.
Bài văn khấn Tết Hàn thực thường được sử dụng, trích theo sách "Văn khấn cổ truyền Việt Nam" của NXB Văn hóa thông tin:
"Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Con lạy chín phương trời, mười phương Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên hậu thổ, chư vị tôn thần.
Con kính lạy ngài bản cảnh thành hoàng, ngài bản xứ thổ địa, ngài bản gia táo quân cùng chư vị tôn thần.
Con kính lạy cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, thúc bá, đệ huynh, cô di, tỷ muội họ nội họ ngoại.
Tín chủ chúng con là… Ngụ tại…
Hôm nay là ngày 3.3 (âm lịch) gặp tiết Hàn Thực, tín chủ chúng con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị tôn thần, nhớ đức cù lao tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài bản cảnh thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh thổ địa, ngài bản gia táo quân, ngũ phương, long mạch, tài thần giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ tổ khảo, tổ tỷ, chư vị hương linh gia tiên nội ngoại họ… (họ của gia chủ) cúi xin thương xót cho con cháu giáng về chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị vong linh các vị tiền chủ, hậu chủ ngụ trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai âm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận.
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)".
