Thưa anh, hành trình vừa đi vừa vẽ ở xứ sở hoa Tulip diễn ra như thế nào?
- Các bạn họa sĩ Hà Lan đã chọn và xếp lịch cho tôi vẽ. Họ đã đưa tôi đi vẽ chân dung nông dân và phong cảnh trang trại của những người nông dân và phong cảnh Kampen - một thành phố cổ lâu đời, cách thủ đô Amsterdam 90km. Điều kỳ lạ là thành phố không có khách du lịch, nó hệt như một thị trấn cổ, người dân ở đây rất thân thiện, kể cả quan chức như ông thị trưởng. Họ sợ phá vỡ đi cái yên bình, cổ kính nếu có nhiều khách lạ. Thành phố có gần 20 nhà thờ, chủ nhật người dân đi lễ, hoặc ra ngoại ô. Thứ bảy rất vui vì có chợ nông sản bán phomai, rau quả, mận từ người dân ở các vùng nông thôn lân cận đổ về.
Một điều thú vị là tôi đến Hà Lan thì Ban tổ chức cũng khai mạc triển lãm, bày tranh giấy dó vẽ nông dân Việt Nam của tôi ở nhà trưng bày của thành phố. Và ngay buổi khai mạc, tôi đã vẽ được 3 bức tranh nông dân Hà Lan để treo. Triển lãm theo dạng cuốn chiếu, vẽ được đến đâu, bày luôn đến đó.
Và tổng cộng, tôi đã vẽ 24 bức tranh sơn dầu khổ lớn 50x60cm (trong có 5 bức phong cảnh) tại Hà Lan, cùng với 20 tranh giấy dó tôi vẽ ở Việt Nam. Khai mạc và bế mạc triển lãm, rất đông người dân đến xem. Ông Thị trưởng thành phố đến, không khí rất thân thiện. Tôi tặng hết tranh vẽ nông dân Hà Lan cho nhân vật, còn phong cảnh thì Ban tổ chức giữ lại. Một số tranh giấy dó của tôi vẽ nông dân Việt Nam thì bán được, vui nhất là họ bắt họa sĩ phải ký họ tên đầy đủ trên tranh để lưu giữ, chứ không cho ký tắt.
Kỷ niệm nào anh nhớ nhất khi vẽ nông dân Hà Lan?
- Có nhiều, tôi nhớ một trong những chân dung đầu tiên tôi vẽ khi tới Hà Lan là ông Jean Anbert, có một trang trại bò có mấy nghìn con, cả gia đình ông làm và không thuê nhân công ngoài. Ông Anbert đề nghị tôi vẽ ông đang điều khiển máy vắt sữa bò, tôi bảo tôi thích vẽ chân dung đặc tả nên ông đứng cạnh cửa chuồng bò. Vẽ xong 30 phút, ông ta xem tranh rất thích, nhưng cười bảo tôi “sao anh không vẽ thêm con bò của tôi, vì tôi rất yêu nó”, sau đó ông lại đi chăn bò. Và hôm triển lãm, chị gái ông (đã đi lấy chồng ở xa) đến xem triển lãm, nhìn thấy bức tranh phong cảnh vẽ trang trại bò của Anbert đã khóc và muốn mua về treo ở nhà, vì bức tranh gợi lại ký ức kỷ niệm. Bà nhớ bố mẹ, nhớ cây cỏ, cả những làn gió ở trang trại có từ đời ông cha để lại.
Số tranh tôi vẽ chân dung có một nửa đàn ông, đàn bà. Có lần, tôi vẽ xong ông chồng, bà vợ lại đề nghị được vẽ, có khi cả con gái họ nữa. Và họ rất nhiệt tình, có lần tôi vẽ bị mưa, họ đã đứng che ô cho tôi vẽ tiếp.
Sự giống nhau và khác nhau giữa nông dân Việt Nam và Hà Lan trong mắt anh như thế nào?
- Những người nông dân đều chân chất, khỏe mạnh. Nông dân Hà Lan có áp dụng phương tiện kỹ thuật mới vào công việc, nên họ nhàn hơn nông dân Việt Nam và kinh tế khá giả hơn. Nhà nào cũng có ôtô, có nhà còn có cả du thuyền nhỏ để đi lên Amsterdam đi chơi. Gương mặt họ không góc cạnh, khắc khổ như nông dân Việt Nam, mà họ to béo, gương mặt phương phi, có người cao tới 2m.
Và khi đặt cạnh những bức tranh cạnh nhau, nó đem lại cho anh cảm xúc gì?
- Đó là sự phong phú, thú vị, so sánh giữa phương Đông và phương Tây ở nhiều phương diện, từ chất liệu đến chân dung con người. Sơn dầu sang trọng, quý phái, vẽ chân dung khi thành công đạt tới độ hoàn hảo của tác phẩm. Vẽ giấy dó tạo nên vẻ khắc khổ và chất lam lũ của nông dân Việt Nam. Đặt sơn dầu cạnh giấy dó đối lập nhau hoàn toàn. Sơn dầu là trực họa, họa sĩ phải làm chủ hòa sắc, còn giấy dó cũng là trực họa, phải làm chủ độ loang (sắc độ) của giấy dó, chính những đường loang tạo thành khối.
Đây cũng là lần đầu tiên tôi được vẽ sơn dầu Hà Lan tốt nhất thế giới và đắt nhất dùng cho họa sĩ chuyên nghiệp, 1 tuýp 26 euro, màu đỏ nghiền bằng đá nên rất lóng lánh. Tôi mê mẩn chất liệu ấy, nên khi về mua 29kg sơn dầu mang theo.
Anh đi nước ngoài triển lãm tranh nhiều và được đánh giá cao, nhưng ở trong nước, có vẻ như nhiều họa sĩ không tán đồng?
- Vì khác nhau quan điểm thẩm mỹ, nhiều họa sĩ Việt Nam nghĩ nghệ thuật phải cao siêu, coi tôi vẽ như học sinh vẽ. Bên nước ngoài họ thích lối vẽ của tôi, vì chân thật và gần gũi. Tôi không dùng khuôn mặt người khác để thỏa mãn những ý tưởng điên rồ của mình, tự họa thì được.
- Xin trân trọng cảm ơn anh và chờ đón ở anh những thành công mới.
