Mới nhìn, đã thấy ở tác giả “Mười năm tình cũ” toát ra một vẻ phong trần. Nhìn nét cười thoáng nở, nghĩ ngay “cha nội’ này đúng là một tay “Giang hồ chẵn” chứ chả vừa. Điều đó càng hằn lên khi vào cuộc rượu. Đúng là một gã “chịu chơi”!
Trần Quảng Nam quê cha ở Hải Dương, quê mẹ ở Quảng Yên. Khi gia đình di cư vào Nam thì sinh anh ở Quảng Nam. Bởi thế nên mới có cái tên Trần Quảng Nam. Trước ngày 30.4.1975 mấy tháng, Trần Quảng Nam có học bổng sang học ngành hóa học ở Mỹ. Nhưng do mê âm nhạc, anh đã tìm sách dạy nhạc mày mò tự học. Tự học nhưng ở một đất nước nhiều tài liệu, Trần Quảng Nam đã có thể viết cho dàn nhạc phần phối hoặc các tiểu phẩm không lời. Ngay trong ca khúc, ngôn ngữ âm nhạc của anh cũng hướng về kinh viện, kén người nghe. Ở với cộng đồng người Việt, ngoài công việc Trần Quảng Nam mưu sinh thêm bằng cách mở phòng trà. Nhiều ca sĩ có tiếng như Khánh Ly, Lệ Thu... cũng đến hát ở phòng trà của anh. Nhưng làm ông chủ phòng trà, biết âm nhạc mà lại chẳng có ca khúc nào lưu hành trong công chúng.
 |
Nhạc sĩ Trần Quảng Nam. Ảnh: TGCC. |
Năm 1985, nhân câu chuyện về mối tình đã cũ, Trần Quảng Nam quyết định “hạ sơn” trong sáng tác. Không cầu kỳ chuyên nghiệp nữa, chuyển đổi ngôn ngữ một chút cho gần đời hơn. Bởi thế “Mười năm tình cũ” đã ra đời. Đúng là “Nhất bản, vạn lợi”. Chỉ với “Mười năm tình cũ”, tên tuổi Trần Quảng Nam được biết đến nhiều cả trong nước, cả cộng đồng người Việt ở nước ngoài. Tiền bản quyền cũng cứ đều đều. Song đến cái tuổi đã ngoài “lục tuần”, lại thêm hoàn cảnh riêng gia đình có chuyện trắc ẩn, Trần Quảng Nam muốn về hẳn Việt Nam để tìm hiểu về các miền đất nước mà do thời thế, anh chưa có dịp thực hiện.
Ngồi uống cùng nhau tại nhà họa sĩ Lê Thiết Cương một hồi, lại nghe mấy em ca sĩ hát “Mười năm tình cũ”, mỗi em một cảm xúc, mỗi em một giọng điệu. Rồi lại nghe chính Trần Quảng Nam hát tình ca của mình. Thấy anh cũng là một nhạc sĩ có giọng và có ngón guitar cũng khá. Vui và say, Trần Quảng Nam bắt đầu hát những sáng tác mang chất kinh viện của mình, thấy rõ là chất hơn “Mười năm tình cũ” nhưng lại kén người nghe. Đặc biệt hơn là khi xem opera “Kiều” của anh.
Về “Kiều” đã có bao nhiêu nhạc sĩ cảm xúc thành tác phẩm. Đó là “Giấc mơ Kiều” của Nguyễn Thiên Đạo. Là “Minh họa Kiều” dày dặn của Phạm Duy. Là hợp xướng “Kiều” của Vũ Đình Ân. Và gần đây, là những ca khúc viết cho vở kịch nói “Kiều” của Giáng Son. Trần Quảng Nam lại có một “Kiều” riêng của mình. Đó là một opera theo kiểu Broadway. Cái cách anh đạo diễn, anh cắt đoạn này, lấy đoạn nọ để phổ nhạc và cả cách phối khí, cho thấy anh đã có một kiểu khác để đưa “Kiều” lên sân khấu hiện đại. Xem đĩa DVD anh ghi hình buổi công diễn ở Mỹ cho bà con cộng đồng thưởng thức “Kiều” của anh, thấy ở đấy một tiềm năng có thể dàn dựng biểu diễn ở trong nước. Nhưng đó chắc là câu chuyện còn dài. Trước mắt, Trần Quảng Nam cần an cư rồi mới tính chuyện lạc nghiệp.Tạm thời, anh có thể dạy tiếng Anh và tham gia dạy nhạc ở các trường tư tại Sài Gòn. Việc ấy không khó. Cái khó là dần dà nhập cuộc để trở thành cư dân nội địa như Phạm Duy đã làm. Nhưng rồi cũng sẽ vượt qua thôi. Vấn đề là có bạn bè chia sẻ.
Ở Hà Nội ít ngày, Trần Quảng Nam sang Lào rồi về Sài Gòn. Tôi vào Sài Gòn là gọi anh liền. Lại gặp nhau hoan hỷ bên dòng kênh Nhiêu Lộc đã khai thông sạch đẹp. Lại những câu chuyện về âm nhạc không biết lúc nào dừng. Để có thêm tiếp xúc, tôi đưa anh vào bệnh viện quân đội 175 cùng vui ca hát với các bạn ở bệnh viện. Lại một nữ ca sĩ hát “Mười năm tình cũ”. Sự cởi mở của người Sài Gòn hôm nay khiến Trần Quảng Nam thấy vui hơn, bớt e dè giữ ý hơn.
Ngồi nhẩm ra, đã thấy sắp đến ngày giỗ 16 năm Trịnh Công Sơn, mà tôi lại sắp rời Sài Gòn về Hà Nội, chúng tôi chọn chia tay nhau tại quán “Ba Miền” của Trịnh Xuân Tịnh (em ruột Trịnh Công Sơn). Tới quán, Tịnh đi Mỹ thăm con chưa về. Chỉ có Hiếu (vợ Tịnh) và những giai điệu Trịnh Công Sơn không lúc nào dứt trong không gian đã nhuốm màu thời gian ở đây. Tôi cũng đã từng trao đổi với nhiều người đã sống trong không khí âm nhạc Sài Gòn trước ngày 30.4.1975 để nhận biết thêm về một phần âm nhạc của đất nước mà do hoàn cảnh lịch sử, mình chưa được biết nhiều. Nhưng phần đông, mọi người đều nói bằng cảm nhận riêng.
Cũng với vấn đề này, Trần Quảng Nam khách quan hơn, có phân tích bằng học thuật rõ ràng hơn. Nói về ca khúc Phạm Duy, Trần Quảng Nam nêu bật một đặc điểm rằng ông luôn bắt đầu tác phẩm bằng những cung quãng thường dùng. Nhưng đến phần phát triển thì Phạm Duy luôn gây cuốn hút bằng những đột biến mà không bài nào giống bài nào. Chúng tôi cùng chia sẻ nhận định này. Chúng tôi cũng cùng đánh giá cao ca khúc phản chiến của Trịnh Công Sơn, bên cạnh những tình khúc. Đặc biệt là nhận định về Lê Uyên Phương, một trong những nhạc sĩ có những ca khúc phản ánh đúng nhất về xã hội miền Nam trước 30.4.1975. Một thứ âm nhạc ngấm đầy “ma túy” hiện sinh.
Giữa tôi và Trần Quảng Nam có chung một người bạn. Đó là nhà thơ Trần Nghi Hoàng. Hai ông họ Trần này đã quen nhau từ lâu trên đất Mỹ. Đã chia sẻ dầm dề cả những trận đi “phủi”, lẫn những sáng tác. Trần Quảng Nam rất tâm đắc những ca khúc anh phổ thơ Trần Nghi Hoàng. Tôi gặp Trần Nghi Hoàng ở Washington D.C năm 2007. Cuối năm đó, anh về Việt Nam và sống ở Hội An mấy năm liền. Cũng vừa dạy Anh văn, viết báo và viết văn. Qua tôi, Trần Nghi Hoàng có thêm một số bạn thân ở Việt Nam. Anh đã kịp viết một kịch bản phim “Thầy vua” về Thiền sư Vạn Hạnh. Song do nhiều lý do, kịch bản vẫn chưa được dựng thành phim. Có lẽ vì bị tai biến nhẹ, sức khỏe Trần Nghi Hoàng giảm sút. Anh phải trở về Mỹ sống bằng lương hưu. Ngồi với Trần Quảng Nam, thỉnh thoảng chúng tôi lại nhắc đến Trần Nghi Hoàng. Tình cũ mà. Đời người thật vô thường. Những ly rượu cạn dần. Những ký ức mất tích... Đó cũng là tên loạt ký của người bạn xa xứ Trần Nghi Hoàng.
