Mới đây, Hội Sân khấu TP.HCM cho biết đã thống nhất tên chín nghệ sĩ, soạn giả để đề xuất vào quỹ đặt tên đường.
Theo đó, Ban chấp hành hội vừa hoàn tất hồ sơ và thống nhất đề xuất chín tên của nghệ sĩ, soạn giả, họa sĩ là niềm tự hào của nền sân khấu. Đáng chú ý có sự góp mặt của cố nghệ sĩ Phùng Há.
Nghệ sĩ Phùng Há từ nhiều thập kỉ qua luôn được xem là tượng đài của cải lương. Bà có tài năng đặc biệt và theo nghề hát rất sớm, từng đóng cặp với nghệ sĩ Năm Châu.
Niềm đam mê cải lương của nghệ sĩ Phùng Há
Nghệ sĩ Phùng Há sinh 30.4.1911. Hầu hết cuộc đời bà gắn bó với bộ môn nghệ thuật cải lương và để lại dấu ấn với nhiều vai diễn khác nhau cũng như đào tạo ra nhiều môn sinh xuất sắc. Một trong những ấn tượng sâu đậm trong lòng người hâm mộ là điệu hát của vai Lữ Bố trong vở Phụng Nghi Đình.
Năm 13 tuổi, bà đã phải đi làm công trong một lò gạch để kiếm tiền. Tuy nhiên, giọng ca thiên phú của bà khi đó lọt vào tai ông bầu Hai Cu của gánh hát Nam Đồng Ban cũ và đó là bước ngoặt cuộc đời bà để đi theo con đường nghệ thuật.
Năm 1924, khi ông bầu Hai Cu thành lập gánh hát Tái Đồng Ban và mời bà tham gia với vai trò đào chính để đóng cặp với kép chính Năm Châu. Ông cũng là người gợi ý bà sử dụng cái tên Phùng Há làm nghệ danh.
Thầy tuồng Nguyễn Công Mạnh, nghệ sĩ Năm Châu và nhạc sĩ Tư Chơi (tức là nghệ sĩ Huỳnh Thủ Trung) là những người thầy đầu tiên của bà trong cuộc đời nghệ thuật. Cũng chính nghệ sĩ Năm Châu và Tư Chơi là 2 người đàn ông có mặt trong cuộc đời tình cảm của bà về sau này.
Vai diễn đầu tiên đánh dấu cuộc đời hoạt động nghệ thuật của bà đó là vai Giả Thị trong vở cải lương Hoàng Phi Hổ quy Châu của soạn giả Nguyễn Công Mạnh. Sau đó là các vở Thôi Tử thí Tề Quân, Mổ tim Tỷ Can, Anh hùng náo Tam Môn Nhai của soạn giả Nguyễn Châu Thành; Khúc oan vô lượng; Tội của ai của soạn giả Tư Chơi. Thời gian này, bà đóng cặp với nghệ sĩ Năm Châu và rất được công chúng rất yêu thích.
Bà không chỉ là nghệ sĩ với giọng hát xuất sắc, diễn xuất tinh tế, mà bà còn có công đào tạo nhiều thế hệ nghệ sĩ, nhiều người đạt danh hiệu cao quý. Với những đóng góp cho nghệ thuật, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.
4 lần lên xe hoa nhưng duyên chưa trọn
Thành công trong sự nghiệp nhưng đường tình duyên của NSND Phùng Há lại nhiều đắng cay và nước mắt.
Năm 1926, bà cùng các nghệ sĩ Năm Châu và Tư Chơi, Ba Du gia nhập gánh hát Trần Đắc của ông bầu Trần Đắc Nghĩa. Cùng năm này, bà kết hôn với nghệ sĩ Tư Chơi và có với nhau một người con gái tên Bửu Trân (1926–1959).
Năm 1929, bà li hôn, sau đó kết hôn với nhà phú hộ Bạch công tử Lê Công Phước. Cả 2 có với nhau 2 người con, một con trai và một con gái: con trai đầu tên Paul Lộc, qua đời do chứng bệnh ban trắng khi mới 2 tuổi, con gái út là Suzane Lý cũng mất sớm vì bệnh.
Khi con gái qua đời, cuộc hôn nhân giữa bà và Lê Công Phước cũng chấm dứt. Năm 1940, 4 năm sau khi kết thúc cuộc hôn nhân thứ 2, Phùng Há kết hôn với Nguyễn Hữu Bửu, người đã lập ra gánh hát Phùng Hảo cho bà quản lí. Sau khi gánh hát Phùng Hảo tan rã, cuộc hôn nhân thứ 3 của bà cũng kết thúc.
Về sau, Phùng Há kết hôn với Châu Văn Sáu (còn gọi là Bầu Nhơn), nhưng cuộc hôn nhân cuối cùng này cũng chấm dứt sau năm 1959.
Ngày 5.7.2009, NSND Phùng Há trút hơi thở cuối cùng ở TP.HCM, hưởng thọ 99 tuổi tại bệnh viện Nguyễn Trãi (Thành phố Hồ Chí Minh). Bà được an táng trong nghĩa trang nghệ sĩ do bà lập nên trong phần đất của Chùa Nghệ sĩ.
14 năm ngày mất NSND Phùng Há - danh tiếng, sự nghiệp vẫn còn vang danh
Trong suốt 99 năm cuộc đời, NSND Phùng Há cống hiến phần lớn thời gian cho nền nghệ thuật sân khấu nước nhà. Ngoài ra bà còn sáng lập nên Viện dưỡng lão nghệ sĩ ở quận 8, TP HCM và chùa Nghệ sĩ ở quận Gò Vấp để chăm lo, nuôi dưỡng các nghệ sĩ già yếu, neo đơn.
Bà cũng chu đáo lập nên cả nghĩa trang Nghệ sĩ cũng ở quận Gò Vấp làm nơi an táng các nghệ sĩ khi qua đời.
NSND Phùng Há được nhiều khán giả, bạn bè và người dân yêu mến bởi những đóng góp to lớn trong nghệ thuật và tấm lòng cao đẹp của bà trong đời sống.
Khi tuổi đã cao, nữ nghệ sĩ vẫn thường tham gia các hoạt động từ thiện, tặng quà cho bà con nghèo.
Sự ra đi của NSND Phùng Há để lại nhiều thương tiếc cho người thân, khán giả, đồng nghiệp. Sau 14 năm kể từ khi bà mất, danh tiếng, sự nghiệp của bà vẫn còn vang danh.
