Chùa Bích Động - Nơi gắn kết giữa thiên nhiên và tâm linh

Động đẹp thứ nhì trời Nam

Chùa Bích Động nằm tại chân núi Thái Viên, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Tên gọi ban đầu là “Bạch Ngọc Thạch Sơn Đồng”, nghĩa là ngôi chùa bằng đá đẹp và trong trắng như ngọc ở chốn thâm sơn cùng cốc.

Chùa Bích Động đã trở thành một điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước. Nổi bật với kiến trúc độc đáo và vị trí đắc địa, không nơi nào có thế đất, thế núi giống như vậy, Bích Động được mệnh danh là “Nam thiên đệ nhị động” (động đẹp thứ nhì trời Nam), xếp hạng đẹp thứ hai sau động Hương Tích - Đạo tràng của Bồ Tát Quán Thế ở Việt Nam. Ngôi chùa này được xây dựng trên núi, cây cối xanh um, thấp thoáng ẩn hiện những mái ngói rêu phong của ngôi chùa cổ.

Theo lịch sử, chùa Bích Động được hình thành từ năm 1428 và chỉ là ngôi chùa nhỏ ở trên đỉnh núi. Tuy nhiên, năm 1705, hai vị hòa thượng Trí Kiên và Trí Thể đã gặp nhau và kết nghĩa thành anh em. Cả hai nhà sư đều có lòng mộ đạo, nguyện cùng nhau đi nhiều nơi để truyền bá đạo Phật và xây chùa. Thấy Bích Động địa thế đẹp và sẵn có một ngôi chùa, hai nhà sư quyết định dừng chân, sửa sang chùa cũ.

Năm Đinh Hợi (1707) hai nhà sư đã đúc một quả chuông lớn, đến nay vẫn treo ở Động Tối. Hai năm sau vào tháng 8 hai nhà sư lại làm bài minh bia chùa Bích Động bằng chữ Hán.

Năm Giáp Ngọ (1774) chúa Trịnh Sâm đã đến đây vãn cảnh. Ấn tượng bởi tầm nhìn toàn cảnh núi ngon, hang động, sông nước, đồng ruộng cùng với cây cối xanh tươi chùa như hội tụ nền xanh mát, chúa Trịnh Sâm đặt tên cho ngôi chùa này là ngôi chùa Bích Động (hang động màu xanh).

Kiến trúc mang hồn thiêng dân tộc

Chùa Bích Động được xây dựng từ đầu thời Lê với quy mô lớn. Trong chùa còn lưu giữ quả chuông lớn đúc từ thời vua Lê Thái Tổ (1428 - 1433) và có những ngôi tháp an trí xá lợi của các vị hòa thượng có công xây dựng chùa.

Đến thời Cảnh Hưng (1740 - 1786) chùa được trùng tu, mở rộng thêm gồm chùa Hạ, chùa Trung và chùa Thượng theo kiến trúc “Tam tòa”, tạo thành ba ngôi chùa riêng biệt dựa vào sườn núi.

Chùa dựng bằng gỗ lim, mái lợp bằng ngói ta không có mấu, mũi lượn tròn, các góc của mái đều có đầu đao cong vút hoặc như hình cái đuôi con chim phượng uốn lượn, uyển chuyển như sóng nước thủy triều.

Trong đó, Chùa Hạ có 5 gian xây trên một nền cao, thể hiện sự tinh tế và sáng tạo của các kiến trúc sư thời đó. Trong chùa thờ Phật, kiến trúc theo kiểu chữ “Đinh”. Vì kèo, xà ngang, xà dọc cũng bằng gỗ lim. Mái chùa là 2 tầng 8 mái uốn cong. Các cột đá ở chùa Hạ đều bằng đá liền khối, không chắp nối, cao hơn 4 m.

Từ chùa Hạ bước lên 120 bậc theo đường hình chữ S là chùa Trung. Phía trước chùa là hai chữ “Bích Động” tạc vào vách núi. Bên dòng chữ này còn để nhỏ “Nguyễn Nghiễm phụ đề” thủ bút của Nguyễn Nghiễm, cha Nguyễn Du và “Nhật Nam Nguyên chủ bút” bút tích của chúa Trịnh Sâm. Phía trên của mái chùa có mười chữ Hán màu vàng: “Già Lam Thần Đại Hùng Bảo Điện Nam Thiên Tổ”, tạm dịch “tất cả các vị sư tổ ở trời Nam này đều xuất phát từ chùa Bích Động ra đi”.

Tượng Phật Thích Ca Mâu Ni ở chùa Trung có cửu long phù giá, hai tượng phía ngoài là Văn Thù Bồ Tát, bên trái là Phổ Hiền Bồ Tát, bên trong chính điện là tượng thờ A Nan Đà tôn giả.

Lên chùa Thượng, du khách phải đi thêm 40 bậc đá theo sườn núi. Chùa Thượng còn gọi là chùa Đông, chùa thờ Quan Thế Âm Bồ Tát. Đứng ở chùa Thượng có thể phóng tầm mắt bao quát được toàn bộ cảnh đẹp của Bích Động, cũng như của non nước Ninh Bình. Từ chùa nhìn ra xa có 5 ngọn núi trông giống như 5 cánh sen, là Ngũ Nhạc Sơn, gồm núi Tầm Sặng, Gia Định, Con Lợn, Đầu Cầu và núi Hang Dựa.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp hoang sơ và yên bình của ngôi chùa này, không khó hiểu khi nhiều du khách muốn ghé thăm để tìm lại sự thanh tịnh trong cuộc sống hiện đại. Người ta thường nhắc đến địa danh này cùng với cụm từ Tam Cốc - Bích Động; rất nhiều người lầm tưởng đó là một địa danh du lịch, nhưng trên thực tế hai địa điểm này tách riêng biệt nhau hoàn toàn.

Nếu bạn có dịp ghé thăm Ninh Bình, đừng quên ghé qua Chùa Bích Động để cảm nhận sự thanh tịnh và yên bình của ngôi chùa này. Chắc chắn bạn sẽ có một trải nghiệm tuyệt vời khi khám phá vẻ đẹp của ngôi chùa độc nhất vô nhị này.