Xông pha tuyến đầu, nhiều bộ ảnh chất lượng
Gần ba năm, cùng với lực lượng y bác sĩ trên tuyến đầu chống dịch, các phóng viên ảnh đã lao vào điểm nóng, bất chấp hiểm nguy, sẵn sàng tác nghiệp trong mọi điều kiện, hoàn cảnh, để ghi lại những hình ảnh chân thực nhất. Từ khu phố bị cách ly, phong tỏa cho đến khi được dỡ bỏ rào chắn, từ cuộc sống của những F1 trong khu cách ly, từ trong bệnh viện dã chiến chăm sóc điều trị F0, việc kiểm dịch trên tuyến biên giới, cho đến theo chân những người lính trao trả bình tro hài cốt cho gia đình có người thân xấu số vì nhiễm COVID-19. Rồi những cảnh xét nghiệm trên phố, cảnh tiêm chủng vaccine xuyên đêm… Tất cả bức tranh của toàn xã hội chống dịch trong giai đoạn lịch sử không thể quên này được phản ánh chân thực và không thiếu những bộ ảnh gây xúc động cho người xem của các phóng viên có tên như Hữu Khoa, Việt Linh, Mạnh Thắng…
Phóng viên Tạ Quang (Báo Lao Động) nhận nhiệm vụ luân chuyển công tác từ Hà Nội vào Văn phòng đại diện Báo Lao Động tại ĐBSCL đầu tháng 4.2021. Chỉ sau 3 tháng nhận nhiệm vụ tại một vùng đất mới, đại dịch COVID-19 bùng phát trở lại tại thành phố Cần Thơ khiến cuộc sống của người dân nơi đây bị đảo lộn hoàn toàn. Quang còn nhớ lần đang ăn cơm thì nghe tin ở chợ có ca mắc COVID-19 thế là chỉ kịp buông bát lao ngay ra hiện trường… Quang kể thời gian đó, anh em báo chí tại thành phố Cần Thơ làm việc không ngừng nghỉ. “Hơn một năm gắn bó với Văn phòng đại diện Báo Lao Động tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là quãng thời gian tươi đẹp nhất trong tuổi trẻ của tôi. Nó đẹp không chỉ bởi những chuyến đi hay những người bạn mới tại đây, mà còn đẹp bởi tôi đã được sống hết mình với nghề - niềm đam mê bất tận của tôi”.
Tâm sự của Tạ Quang cũng là suy nghĩ chung của nhiều phóng viên ảnh trẻ nhiều tờ báo khác. Với nhiều phóng viên, kinh nghiệm tác nghiệp và nhận thức về cuộc sống, xã hội… đã nâng lên rất nhiều qua dịch bệnh. Đặc biệt là kỹ năng chụp ảnh bộ, tư duy xây dựng kết cấu ảnh bộ được hoàn thiện hơn rất nhiều.
Ảnh đơn khủng hoảng
Tuy nhiên mảng ảnh tin (news) lại rất cần ảnh đơn. Cuộc thi ảnh báo chí danh giá nhất thế giới World Press Photo năm nào cũng chọn 1 tác phẩm ảnh đơn ấn tượng nhất là bức ảnh của năm (Photograph of the year). Kết quả những bức ảnh chụp trong năm 2021 vừa công bố tháng 4.2022, với tác phẩm của nhà nhiếp ảnh Amber Bracken (Canada).
Một tác phẩm ấn tượng với chú thích: “Những chiếc váy đỏ treo trên thánh giá dọc theo một con đường để tưởng nhớ những trẻ em đã chết trong quá khứ tại trường nội trú người da đỏ Kamloops hồi thế kỷ 19 sau khi 215 ngôi mộ không được đánh dấu được phát hiện vào năm 2021”. Tác giả đã chọn chi tiết mang tính biểu trưng và xử lý kỹ thuật hoàn hảo, khiến bức ảnh như một tác phẩm hội họa, đúng như tiêu chí chọn của WPP: “Không chỉ vì công sức, nỗ lực của phóng viên thể hiện qua ảnh, mà bức ảnh còn phải đại diện cho một vấn đề, tình huống hoặc sự kiện báo chí lớn, thể hiện tầm quan trọng, mức độ sáng tạo và nhận thức thị giác vượt trội”.
Xem nhiều ảnh đơn của các phóng viên ảnh Việt Nam ít thấy những tác phẩm mạnh mẽ giàu chất thông tin báo chí mà thường vẫn mang tính minh họa, dễ dãi… Cảm giác, nhiều tác giả hơi vội vã khi bấm máy, thiếu đi sự quan sát trước đó và tư duy khi chụp ảnh. Khoảnh khắc quyết định (decide moment) thiếu vắng trong nhiều bức ảnh. Chưa nói yếu tố thẩm mỹ trong ảnh chưa được đầu tư xứng đáng.
Một tấm ảnh đơn mạnh mẽ đứng độc lập phải đủ sức gói gọn câu chuyện đúng hơn là phần thú vị nhất, bản chất nhất của sự kiện để đưa đến độc giả. Gaby Sommer - nữ nhiếp ảnh gia người Đức trong lớp tập huấn ảnh báo chí ở Việt Nam - từng nói với tôi: Một tấm ảnh tốt không chỉ kể 1 mà phải kể nhiều câu chuyện.
Và hơn thế khi độc giả ngày nay ngày càng khó tính hơn vì ai cũng có thể chụp ảnh dễ dàng bằng smart phone thì chất lượng thẩm mỹ của ảnh ngày càng phải được nâng cao.
Ed Kashi, một nhiếp ảnh gia nổi tiếng người Mỹ, một trong những thành viên sáng lập ra nhóm Photo VII có cách sử dụng ánh sáng như danh họa Rembrandt (Hà Lan) tạo nên những điểm rất sáng và vùng bóng tối sâu như series ảnh về nạn nhân chất độc màu da cam ở Việt Nam.
Cần đa dạng hơn và công phu hơn
Các phóng viên ảnh báo chí Việt Nam chủ yếu chụp ảnh tin tức, sự kiện, thể thao, chân dung nhân vật mà ít có những ảnh- bộ ảnh ấn tượng về cuộc sống đời thường (daily life), vấn đề đương đại (contemporary issue), đặc biệt là những dự án ảnh tài liệu kéo dài nhiều năm (documentary long-term project). Trong khi nhiếp ảnh thế giới có nhiều phóng viên ảnh dành nhiều thời gian, bỏ bao công phu, tâm sức để thực hiện những dự án ảnh lâu dài.
Trở lại cuộc thi ảnh báo chí danh giá nhất thế giới World Press Photo (WPP) vừa công bố kết quả năm nay. Giải ảnh Dự án dài hạn được trao cho tác giả Senthil Kumaran (Ấn Độ) với chủ đề: “Xung đột Người-Hổ” và nhiếp ảnh gia Lalo de Almeida (Brazil) với những bức ảnh nói về tác động của nạn phá rừng Amazon đối với các cộng đồng người bản địa.
Trong các lớp học của Quỹ tưởng niệm báo chí Đông Dương nhiều năm trước tại Việt Nam, các phóng viên ảnh nổi tiếng thế giới như James Nachtwey, Gary Knight, Tim Page cũng luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của các dự án ảnh tài liệu nhiều năm. Giá trị lịch sử và giá trị lưu giữ ký ức của nhiếp ảnh là không thể phủ nhận.
