“Đói sách” trường làng kéo dài nhiều thập kỷ
Có mặt tại lễ vinh danh, Nguyễn Quang Thạch - người dành 20 năm tâm huyết cho chương trình “Sách hóa nông thôn Việt Nam” đã rất xúc động. Trước đại diện của UNESCO và lãnh đạo Bộ GDĐT, anh không nói nhiều về mình, mà kể về hiện trạng đọc sách ở những nơi anh đã đi qua. Trong hành trình đi bộ xuyên Việt để vận động chính sách và kêu gọi toàn xã hội chung tay đưa sách về nông thôn, Nguyễn Quang Thạch đã đi qua Thạch Hà, Hà Tĩnh. Anh bắt gặp ánh mắt tha thiết muốn được đọc sách của các em nhỏ. Anh cũng tiến hành khảo sát ở 16 trường học và 3 xã của huyện Quỳnh Phụ và Thái Thụy của tỉnh Thái Bình. Kết quả, ngoài sách giáo khoa, học sinh ở đây đọc từ 0,4 đến 2 cuốn sách/năm, còn với nông dân là hoàn toàn là con số 0.
Nỗ lực kêu gọi, bằng sự tận tâm và tất cả những mối quan hệ của mình, suốt 20 năm qua, Nguyễn Quang Thạch và những cá nhân chung tay thực hiện dự án “Sách hóa nông thôn” đã phát triển hệ thống tủ sách đến hơn 12.000 lớp học, đến các dòng họ, các gia đình chiến sĩ, đã giúp hơn nửa triệu cư dân nông thôn, đặc biệt là học sinh tiếp cận tối thiểu 50 đầu sách/năm. Nhưng anh Thạch cũng thừa nhận rằng, những cố gắng của mình trong suốt 20 năm qua mới chỉ đem sách đến tay được nửa triệu học sinh nông thôn, còn hàng triệu trẻ em khác vẫn đang “khát” sách.
“Chúng ta cần biết rằng, 15 triệu trẻ em nông thôn Việt Nam đang thiếu sách trầm trọng. Trẻ em nông thôn rất khát đọc nhưng nạn đói sách kéo dài hàng chục năm qua và cả hiện nay đã và đang tước đoạt cơ hội đọc sách của hàng triệu đứa trẻ. Các em không có cơ hội tiếp cận giáo dục STEM (mô hình học qua thực hành - PV) và học tiếng Anh như trẻ em đô thị. Như vậy sẽ rất khó có đủ năng lượng để sống trong cuộc cách mạng công nghiệp thứ 4. Khi tiềm năng đọc của con trẻ bị lãng phí thì nền tảng nhân văn và sáng tạo quốc gia không thể được kiến tạo. Đáng tiếc là xã hội chúng ta để nạn đói sách trường làng kéo dài nhiều thập kỷ qua dẫn đến siêu lãng phí nền tảng nhân văn và sáng tạo quốc gia” - Nguyễn Quang Thạch nhấn mạnh. Anh cũng cho biết, mình sẽ tiếp tục hành trình đi xuyên Việt để vận động, nâng cao văn hóa đọc cho người dân ở nông thôn, dù có phải đi xe lăn, để xây dựng hệ thống thư viện rộng khắp, hướng đến mục tiêu 15 triệu trẻ em nông thôn sẽ có sách đọc vào năm 2017.
Bớt tiệc tùng, dành tiền mua sách
Tuy nhiên, đến năm 2016 này, hành trình “xóa nạn đói sách cho trẻ em nông thôn” của anh Nguyễn Quang Thạch đã không còn đơn độc khi có sự chung tay của các tổ chức xã hội và cơ quan quản lý nhà nước. Đánh giá được tầm quan trọng của việc đọc sách cũng như sự chênh lệch ngày càng lớn giữa độ nghèo nàn của sách cho các vùng nông thôn với việc nở rộ các nhà sách quy mô lớn ở thành thị, lãnh đạo Bộ GDĐT đã chỉ đạo đẩy mạnh xây dựng các tủ sách, thư viện ở các trường học và vùng nông thôn.
“Bộ GDĐT đã lựa chọn và đề cử Chương trình Sách hóa nông thôn Việt Nam tham gia giải thưởng Xóa mù chữ quốc tế của UNESCO năm 2016. Chương trình đoạt giải đã chứng minh lựa chọn chính xác và thành công của Bộ GDĐT, đồng thời là sự ghi nhận, đánh giá cao của cộng đồng quốc tế cho những nỗ lực xuất sắc trong việc thúc đẩy xóa mù chữ và học tập suốt đời của Việt Nam với tri thức nhân loại” - Thứ trưởng Bộ GDĐT Phạm Mạnh Hùng chia sẻ.
Dù vậy, nhìn rộng ra thì giải thưởng của UNESCO cho chương trình “Sách hóa nông thôn” chỉ là điều khích lệ cho một con đường mà đích đến còn rất xa. Vì cũng có một thực tế, dù có tủ sách, có điều kiện để đọc sách, nhưng nhiều người dân Việt Nam, ngay cả ở thành thị, lại chưa có thói quen đọc sách. Càng khó hơn nữa trong việc huấn luyện cách đọc sách khoa học để tiếp cận nguồn tri thức mới.
Theo đánh giá của Đại sứ Phạm Sanh Châu - Tổng Thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam - thì việc “Sách hóa nông thôn” được trao giải Xóa mù chữ quốc tế chính là lời nhắc nhở của UNESCO về việc cần nâng cao văn hóa đọc sách ở nước ta và mong muốn ý tưởng này sẽ đóng góp vào kinh nghiệm chung của các nước trên thế giới trong xóa nạn mù chữ, thúc đẩy học tập. Tuy nhiên, để làm được điều này cần sự chung tay của cả cộng đồng.
“Chúng ta sống ở các đô thị, đôi khi chúng ta quên còn 15 triệu người nữa không có điều kiện để đọc sách. Chúng ta cũng đang có một vấn đề, là trẻ em nông thôn, hay ở vùng sâu, vùng xa không có điều kiện đọc sách, hay không có sách gì để đọc cả, nên chúng ta phải hành động. Từ những hành động rất nhỏ thôi, có thể vun đắp nền tảng tri thức cho thế hệ con em, bằng cách xây dựng các tủ sách cho trẻ em, đặt ngay tại lớp học, ở gia đình. Tôi nghĩ người Việt Nam cũng nên bớt tiệc tùng, bia rượu, thuốc lá để dành tiền mua sách cho trẻ em nông thôn, hãy dành thời gian đọc sách cho con nghe, để tạo thói quen cho chính con em mình” - Đại sứ Phạm Sanh Châu kêu gọi.
_hgoh.jpeg)
