Văn học về công nhân, công đoàn là một phần quan trọng của văn học đương đại

Điểm nhấn từ cuộc thi viết cho công nhân

Từ tháng 11.2021, Cuộc thi sáng tác văn học về đề tài công nhân, công đoàn đã được phát động. Đây là cuộc thi do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chủ trì, phối hợp một số ban Đảng Trung ương và bộ liên quan chỉ đạo; Báo Lao Động phối hợp với Hội Nhà văn Việt Nam trực tiếp tổ chức thực hiện.

Cuộc thi ra đời nhằm tạo cơ hội để các nhà văn chuyên nghiệp và không chuyên, người lao động trong và ngoài nước sáng tạo những tác phẩm văn học phản ánh thực tiễn đời sống, việc làm của người công nhân, khích lệ, động viên công nhân hăng say lao động đổi mới, sáng tạo; tôn vinh lực lượng tiên phong trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Nhà văn Bùi Việt Sỹ đã nói về tầm quan trọng của cuộc thi sáng tác văn học về đề tài công nhân, công đoàn: “Đây là một cuộc thi có giá trị giải thưởng lớn nên cần tìm ra được một tác phẩm xứng đáng.

Hội Nhà văn đã đẩy mạnh vận động các nhà văn, nhà thơ không chuyên sáng tác về công nhân lao động, công đoàn góp phần xây dựng giai cấp công nhân và công đoàn vững mạnh”.

Trong khi đó, nhà văn Lê Tuấn Lộc khẳng định: “Năm 1957, Hội Nhà văn Việt Nam được thành lập. Một thời gian sau đó, các chi hội nhà văn lần lượt ra đời, trong đó có chi hội nhà văn công nhân. Một chặng đường dài cùng tiến trình lịch sử đất nước, đội ngũ những người viết về đề tài lao động, sản xuất vẫn, đã và đang phát triển ngày một đông đảo. Ta có thể khẳng định rằng văn học công nhân là thứ không thể tách rời khỏi nền văn học đương đại”.

Xây dựng giai cấp công nhân “hiện đại, lớn mạnh” 

Nói về vai trò của công nhân trong thời đại mới, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐVN Ngọ Duy Hiểu nhận định: “Các vấn đề của công nhân, công đoàn bây giờ đã khác rất nhiều so với những năm 70, 80 trước đây. Sau 35 năm đổi mới, công nhân và công đoàn nước ta đã có sự tiến bộ vượt bậc. Hiện nay chúng ta có khoảng 18 triệu công nhân, chiếm khoảng 14% dân số, đóng góp 65% GDP.

Giờ đây, nhận thức của công nhân đã khác so với trước kia. Khi nói đến xây dựng giai cấp công nhân người ta hay nói đến việc xây dựng giai cấp công nhân “lớn mạnh” nhưng giờ đây đã bổ sung thêm “hiện đại, lớn mạnh”.

Công nhân làm việc và lao động trong một môi trường và điều kiện rất mới. Cái mới không thuần túy là máy móc, nhà xưởng mà là mối quan hệ chủ - thợ. Trước đây, quan hệ giữa người chủ doanh nghiệp và người lao động rất gần gũi. Nhưng bây giờ, ông chủ tư bản đã khiến mối quan hệ chủ - thợ hình thành rõ nét”.

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - phát biểu trong đại hội: “Đối với tôi, văn học công nhân hiện lên đầy đẹp đẽ. Trong lịch sử, văn học công nhân không chỉ là một đề tài mà là một phần của lịch sử trong nền văn học cách mạng. Trước cả năm 1945, những người sống trong các hầm mỏ, nhà máy đã viết và họ trở thành nhà văn. Những tác phẩm viết bởi những người công nhân đã đạt chất lượng nghệ thuật, tư tưởng ngang bằng với những thể loại khác.

Tôi nghĩ rằng cho đến hiện tại, công nhân, công an, quân đội, nông dân chỉ là đề tài cho những nhà văn sáng tạo ra những tác phẩm nghệ thuật đích thực. Đời sống công nhân bây giờ đã biến động và thay đổi quá lớn. Bây giờ, tôi cho rằng viết về công nhân là viết về số phận con người.

Với xu hướng phát triển kinh tế, những người công nhân không còn chế độ mang tính phúc lợi xã hội, mà họ trở thành người làm thuê cho các công ty tư bản. Số phận của những người công nhân bắt đầu hiện lên giữa những thách thức phải đấu tranh cho những  quyền lợi của bản thân.

Ngày xưa, công nhân đến giờ, đi làm ca rất bình yên. Có thể đó là thời bao cấp, kém thiếu nhưng họ đến và họ tự hào về nơi mà họ làm việc. Nhưng ngày nay, công nhân đi làm bằng xe máy, ôtô nhưng ở thời đại này, họ đối mặt với nguy hiểm hơn, nặng nề hơn và có thể gặp bất hạnh, bất trắc nhiều hơn”.