Đối với mỗi người dân tộc Mông, con tu lu luôn gắn liền với họ từ khi còn là trẻ con, cho đến khi đã trưởng thành. Khi 5 - 6 tuổi, đứa trẻ Mông nào cũng được bố mẹ, ông bà làm cho tu lu để chơi cùng bạn bè.
Trò chơi tu lu đòi hỏi người chơi phải có thể lực tốt và phải có sự khéo léo, phán đoán chính xác. Do khi chơi trơi này thường va đập mạnh nên người chơi thường chọn những loại gỗ cứng, dẻo như: Nghiến, đinh, sến... để làm con tu lu.
Sau khi chọn được gỗ sẽ đẽo gọt tạo thành hình dạng con quay có hai đầu, đầu nhọn đóng một chiếc đinh cứng làm điểm quay, đầu còn lại được gọt bằng làm điểm đánh của những người chơi khác. Con tu lu được đẽo gọt to, nhỏ khác nhau để phù hợp với thể lực của từng người chơi, trung bình nặng từ 300g - 500g.
Dây quay tu lu được se bằng sợi lanh, dài hơn 1m, nối với một đoạn gậy làm bằng cành cây cứng, hay cành trúc thẳng, nhỏ, cỡ bằng ngón tay cái, dài khoảng 40 - 60 cm. Sân chơi tu lu thường là một bãi đất rộng, mặt sân bằng phẳng, xung quanh rộng rãi, đảm bảo an toàn cho cuộc chơi và đủ rộng cho người xem đến cổ vũ.
Ông Mùa A Sía ( 67 tuổi ở xóm Pà Cò lớn, xã Pà Cò, huyện Mai Châu) - là một người rất "sành” trong cách làm cũng như cách chơi của môn tu lu chia sẻ: "Đây là một trò chơi dân gian của người Mông, đã qua nhiều thế hệ vẫn còn giữ được nguyên vẹn giá trị văn hóa của nó. Thường chúng tôi sẽ tổ chức chơi tu lu vào những ngày giáp Tết. Thời điểm này, những thanh niên trong bản ai cũng đều có cho mình 1 - 2 cái tu lu mới".
Không phân biệt lứa tuổi, từ người già đến trẻ đều tụ tập tại một bãi đất rộng để chơi, với không khí tươi vui. Qua những dịp như vậy nhiều thanh niên vẫn giữ gìn được nét đẹp của môn thể thao này.
"Để nó không bị mai một, tôi thường xuyên tuyên truyền và dạy cho các cháu nhỏ cách để làm và chơi trò chơi này cũng là tạo thêm sự hứng thú mỗi du khách khi ghé thăm làng, bản" - ông Sía nói thêm.
Tại trường học, nhà trường và thầy cô ở các địa phương cũng thường xuyên tổ chức các buổi ngoại khóa về cách làm, cách chơi tu lu, sau đó mở ra các cuộc thi tạo sự thích thú với trò chơi truyền thống này hơn. Hoạt động nhằm mục đích gìn giữ, bảo tồn bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Mông ở Hòa Bình.
Chơi tu lu qua việc thả quay và đánh quay diễn ra qua 3 vòng. Vòng thứ nhất, thả quay cách vạch ném chừng 3m, tiếp vòng thứ hai thả quay cách vạch đến 6m, đến vòng thứ ba quay thả cách vạch ném đến 9m.
Vòng ném thứ ba bao giờ cũng là vòng khó nhất bởi sự khéo léo và sức mạnh của người đàn ông Mông được chứng tỏ chính là ở vòng này. Vì vậy, để có thể chiến thắng đối thủ thì người chơi cần khéo léo, phán đoán, ước lượng chính xác.
Ngày nay, đánh tu lu của đồng bào dân tộc Mông đã và đang trở thành trò chơi được nhiều người yêu thích, thu hút đông đảo các dân tộc khác đến xem và tìm hiểu.
Tại các sự kiện văn hóa trên địa bàn tỉnh Hòa Bình, trò chơi tu lu cũng như các trò chơi dân gian khác đều được giới thiệu đến du khách, đây cũng như là một hình thức giữ gìn, bảo tồn nét văn hóa truyền thống của dân tộc.
