Nhà nước từng bao cấp cho điện ảnh trong thời gian dài. Tuy nhiên, sống dưới sự bao cấp, nhiều hãng phim thua lỗ triền miên, phim sản xuất không bán được vé, hàng loạt dự án ra rạp vài ngày chào mừng kỷ niệm rồi xếp kho.
Bất cập này đã đẩy các hãng phim nhà nước vào kế hoạch cổ phần hóa. Từ khi bán cho tư nhân, số phận nhiều hãng phim như hãng phim truyện Việt Nam vẫn tồn tại “vật vờ”.
Khi chiến lược công nghiệp hóa văn hóa được triển khai đến năm 2030, tầm nhìn đến 2040, điện ảnh trở thành ngành mũi nhọn.
Trước nhiệm vụ thực hiện công nghiệp hóa điện ảnh, câu chuyện nhà nước đầu tư cho ngành phim như thế nào để đạt được hiệu quả đang được mang ra bàn luận tại hội thảo “Chính sách và giải pháp phát triển công nghiệp Điện ảnh tại Việt Nam và Đông Nam Á” diễn ra ngày 14.3.
Lỗ hổng trong việc nhà nước đầu tư vào điện ảnh
Trong nhiều thập kỷ, nhà nước vẫn “đổ tiền đổ của” vào các dự án phim lịch sử, chiến tranh phục vụ cho các dịp lễ tết, kỷ niệm. Những dự án phim do nhà nước đầu tư chỉ phục vụ mục đích “chào mừng”, nên luôn thua lỗ, nhiều phim không bán nổi 1 vé (tính trong một suất chiếu).
Chưa kể, loạt dự án phim lịch sử được đầu tư “triệu USD” bị chê khô cứng, khuôn sáo, cũ kỹ về tư duy.
Theo đạo diễn NSND Đặng Nhật Minh, “Nhà nước cũng mới chỉ đầu tư về sản xuất phim, chưa cho thấy sự đầu tư ở thị trường phát hành, phổ biến tác phẩm điện ảnh. Hiện, thị trường phát hành phim gần như thả nổi, từ nhập phim đến phổ biến phim”.
Cùng quan điểm với NSND Đặng Nhật Minh, ông Duy Anh – nguyên Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh cho rằng, “Những hệ thống rạp hiện đại nhất, thu hút khán giả nhất ở Việt Nam hiện nay đều do Hàn Quốc quản lý. Có thể nói, Hàn Quốc đang thống lĩnh thị trường phát hành phim ở Việt Nam. Phim Việt muốn ra rạp, có suất chiếu ưu tiên “giờ vàng”, cần phải có hệ thống rạp của riêng mình. Hiện, phim ngoại tràn ngập, phim Việt lép vế hoàn toàn trên chính thị trường nội địa”.
Theo đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh, “Nhà nước nên có những hệ thống rạp riêng chỉ để chiếu phim nghệ thuật, phim tác giả.
Nếu lỗ, nhà nước có thể bù lỗ. Như thế, mới động viên khích lệ những đạo diễn dòng phim tác giả phát huy hết năng lực sáng tạo. Phim nghệ thuật ra rạp luôn kén khán giả hơn phim giải trí, nên cần chính sách riêng cho dòng phim này”.
Nhà nước cần “đổ tiền” như thế nào cho điện ảnh khi công nghiệp hóa?
Khi nhiều dự án phim chiến tranh, phim lịch sử nhà nước đầu tư ra rạp thua lỗ, không bán nổi vé, đã nảy sinh định kiến, “cứ phim nhà nước là lỗ”.
Ông Duy Anh – Nguyên Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh cho rằng, “Đã đến lúc, nhà nước không nên chỉ đầu tư cho dòng phim lịch sử, phim chiến tranh để chào mừng, kỷ niệm các dịp lễ tết. Nhà nước nên đầu tư vào nhiều dự án đa dạng đề tài, thể loại. Nhà nước có thể đầu tư vào các dự án giải trí, thương mại. Quan trọng là, những dự án này đã được sàng lọc về mặt chất lượng kịch bản, được giao cho đạo diễn và ê-kíp tài năng thực hiện”.
Thị trường phim Việt đang hồi sinh sau đại dịch. Gần nhất, dự án phim Tết “Nhà bà Nữ” do diễn viên Trấn Thành đạo diễn, đầu tư sản xuất đã thắng lớn với 450 tỉ đồng doanh thu. Con số này được đánh giá là kỳ tích của phim Việt.
Doanh thu 450 tỉ đồng của Trấn Thành đã thổi bùng lên những hy vọng mới cho phim Việt ở thị trường nội địa, sau một năm 2022 thua thảm.
Bà Ngô Phương Lan – nguyên Cục trưởng Cục Điện ảnh cho rằng, “Chúng ta không nên coi những phim của Trấn Thành là hàng chợ. Đã đến lúc, các nhà làm phim phải bán những thứ khán giả cần, tiếp cận được thị hiếu khán giả”.
Dù phim nhà nước hay tư nhân sản xuất đều phải suy tính đến cả 2 yếu tố là chất lượng nghệ thuật và doanh thu.
Bà Ngô Phương Lan lấy ví dụ dự án “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” do nhà nước và tư nhân cùng góp tiền làm. Dự án được giao cho đạo diễn Victor Vũ thực hiện và đã thắng lớn về doanh thu. Phim cũng được ngợi khen về chất lượng. Chưa kể, “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” với những thước phim đẹp như mơ còn giúp bối cảnh phim ở tỉnh Phú Yên thu hút lượng lớn khách du lịch.
Theo bà Ngô Phương Lan, mô hình “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” cần được nhân rộng. Đó là những dự án phim được kiểm duyệt về chất lượng, và nhà nước hỗ trợ kinh phí cùng các đơn vị tư nhân sản xuất.
Chuyên gia nước ngoài, ông Jacob Neiiendam – Trưởng ban Quốc tế tại Viện phim Đan Mạch cũng đưa quan điểm, “Nhà nước không cần bỏ 100% tiền cho một dự án phim. Ở Đan Mạch, kinh phí nhà nước hỗ trợ sẽ được chia cho nhiều khâu, từ sản xuất, phát hành, đến việc đưa phim ra quốc tế, chào mời các đối tác nước ngoài mua lại. Với mỗi dự án phim có kịch bản tốt, nhà nước có thể bỏ vốn một phần, còn lại những nhà làm phim phải tự đi chào mời, gọi vốn từ các nguồn khác”.
“Khi một dự án phim đủ tốt, đủ chất lượng, tôi nghĩ không quá khó để các nhà làm phim tự gọi vốn. Hiện, có rất nhiều quỹ tài năng sẵn sàng hỗ trợ cho các dự án điện ảnh của đạo diễn trẻ” – ông Jacob Neiiendam nói.
