Trung tâm của vương quốc cổ đại
Gò đất hoành tráng này nằm ở giữa Rathcroghan - Trung tâm vương quốc Connaught của Ireland cổ đại. Phần lớn của Trung tâm Thời đại đồ sắt trước đây đã bị chôn vùi dưới vùng đất nông nghiệp của hạt Roscommon, Ireland.
Trải rộng trên hơn 5km2 đất nông nghiệp trù phú, Rathcroghan bao gồm 240 địa điểm khảo cổ, có niên đại 5.500 năm. Chúng bao gồm các điểm chôn cất, pháo đài vòng (tức khu định cư hình tròn), những tảng đá đứng, công trình đất tuyến tính, khu bảo tồn nghi lễ thời đồ sắt và Oweynagat - nơi được gọi là cổng địa ngục.
Nhà khảo cổ học và chuyên gia Rathcroghan Daniel Curley cho biết, hơn 2.000 năm trước, khi các cộng đồng Ireland tôn thờ thiên nhiên và đất đai, thì chính tại Rathcroghan, lễ hội Năm mới Samhain của Ireland đã ra đời. Vào những năm 1800, truyền thống Samhain được những người nhập cư Ireland mang đến Mỹ và dẫn tới lễ hội Halloween của người Mỹ.
Dorothy Ann Bray - giáo sư đã nghỉ hưu tại Đại học McGill và là chuyên gia về văn hóa dân gian Ireland - giải thích, người Ireland thời tiền Thiên Chúa giáo chia mỗi năm thành mùa hè và mùa đông với 4 lễ hội. Imbolc, vào ngày 1.2, là một lễ hội trùng với mùa cừu sinh con. Bealtaine, vào ngày 1.5, đánh dấu sự kết thúc của mùa đông, với các phong tục như rửa mặt trong sương, hái những bông hoa nở đầu tiên và nhảy múa quanh một cái cây được trang trí. Ngày 1.8 là Lughnasadh - lễ hội thu hoạch dành riêng cho thần Lugh, do các vị vua Ireland chủ trì. Cuối cùng là ngày 31.10 - lễ Samhain đánh dấu một năm kết thúc và bắt đầu một năm khác.
Rathcroghan không phải một đô thị vì Vương quốc Connaught không có nơi tương xứng với đô thị mà thường bao gồm những vùng nông thôn rải rác trong lãnh thổ. Tuy nhiên, Rathcroghan là nơi định cư của hoàng gia và là địa điểm quan trọng cho những lễ hội. Trong lễ Samhain, Rathcroghan là nơi tập trung nhiều hoạt động tụ họp ở ngôi đền trên cao, với khu chôn cất của giới thượng lưu Connachta ở xung quanh.
Những người thuộc tầng lớp cao của thời kỳ đó được cho là đã sống ở Rathcroghan. Những cộng đồng Connachta thuộc tầng lớp thấp hơn cư trú trong các trang trại rải rác và chỉ đến Rathcroghan vào dịp các lễ hội sôi động. Trong những dịp đó, họ buôn bán, tổ chức tiệc tùng, trao đổi quà tặng, sắp xếp hôn sự, khai chiến hoặc tuyên bố hòa bình.
Những người tham gia lễ hội cũng có thể đã dâng lễ cho các linh hồn ở thế giới khác của Ireland. Thế giới khác này được gọi là Tír na nÓg, là nơi sinh sống của những người bất tử ở Ireland cùng với vô số quái thú, ác quỷ và quái vật. Trong lễ Samhain, một số quỷ dữ đã trốn thoát qua hang Oweynagat (có nghĩa là “hang của mèo”).
“Samhain diễn ra khi bức tường vô hình giữa thế giới sống và thế giới bên kia biến mất. Một loạt quái vật đáng sợ từ thế giới khác xuất hiện tàn phá cảnh quan xung quanh để bắt đầu vào mùa đông" - Mike McCarthy - hướng dẫn viên du lịch, nhà nghiên cứu về Rathcroghan, đồng tác giả của một số ấn phẩm liên quan tới di sản này chia sẻ.
Biết ơn những nỗ lực của các linh hồn trong bảo vệ mùa màng đồng thời tự bảo vệ bản thân khỏi những cơn thịnh nộ của các linh hồn, người dân đã tự bảo vệ mình bằng cách đốt lửa trên những đỉnh đồi, trên cánh đồng. Ông McCarthy cho hay, người dân cũng cải trang thành ma cà rồng để không bị kéo vào thế giới bên kia qua hang Oweynagat.
Nỗ lực ghi danh di sản của UNESCO
Dù có những truyền thuyết hấp dẫn lưu truyền cùng những di chỉ khảo cổ rộng khắp nhưng người bình thường có thể tình cờ lái xe qua Rathcroghan và không thấy gì khác biệt ngoài những bãi cỏ. Là nơi có con người sinh sống trong hơn 10.000 năm, Ireland có nhiều di tích lịch sử đến nỗi nhiều di tích phần lớn hoặc hoàn toàn không được chú ý. Một số di tích ẩn mình dưới lòng đất, bị bỏ hoang từ nhiều thế kỷ trước và sau đó dần hòa vào với thiên nhiên.
Trong số đó có Rathcroghan - nơi nhiều chuyên gia cho rằng, có thể là khu phức hợp hoàng gia chưa được khai quật lớn nhất châu Âu. Rathcroghan không chỉ chưa từng bị đào bới mà còn tồn tại từ trước lịch sử thành văn của Ireland. Điều đó có nghĩa là các nhà khoa học phải ghép lại câu chuyện về Rathcroghan bằng cách sử dụng công nghệ không xâm lấn và những cổ vật được tìm thấy ở vùng xung quanh.
Những năm 1990, một nhóm các nhà nghiên cứu Ireland đã sử dụng công nghệ viễn thám để tìm hiểu về bí mật khảo cổ học bên dưới lòng đất ở khu vực Rathcroghan. Nhà khảo cổ học và chuyên gia Rathcroghan Daniel Curley cho hay, cách tiếp cận Rathcroghan này mang tới rất nhiều phát hiện mà không phá hủy các công trình. “Hiện nay, việc khai quật có mục tiêu có thể được thực hiện, qua đó trả lời các câu hỏi trong nghiên cứu của chúng tôi đồng thời giảm thiểu những thiệt hại vốn có của việc khai quật" - ông nói thêm.
Chính sách bảo tồn tính toàn vẹn của Rathcroghan đã được mở rộng sang lĩnh vực du lịch, theo National Geographic. Dù là di chỉ khảo cổ quan trọng nhưng Rathcroghan là một trong những điểm tham quan ít được chú ý ở Ireland, chỉ thu hút khoảng 22.000 du khách mỗi năm. Để dễ hình dung, vách đá Moher nổi tiếng của Ireland thu hút tới 1 triệu du khách mỗi năm.
Việc thu hút lượng du khách lớn hơn có thể diễn ra từ lâu nếu Rathcroghan được quảng bá rầm rộ với tên gọi "Nơi khai sinh của Halloween", ông Daniel Curley lưu ý. Nhưng không có biển hiệu Halloween nào ở Rathcroghan hay ở Tulsk - thị trấn gần nhất.
Dù vậy, danh tiếng của Rathcroghan sẽ tăng thêm nếu Ireland thành công trong nỗ lực đưa khu vực này thành Di sản thế giới của UNESCO. Năm 2021, Ireland đã nộp đơn đề nghị UNESCO công nhận Di sản thế giới cho Rathcroghan. Chính phủ Ireland đã đưa Rathcroghan vào danh sách “Các địa điểm hoàng gia Ireland”. Danh sách này đang được xem xét để được công nhận là Di sản thế giới. Khả năng quảng bá toàn cầu nhờ thương hiệu di sản được UNESCO công nhận có thể sẽ thu hút nhiều du khách đến Rathcroghan hơn.
Tuy nhiên, báu vật lịch sử này sẽ không bị gán nhãn thành một điểm thu hút khách du lịch Halloween. “Nếu Rathcroghan được UNESCO công nhận và thu hút nhiều sự chú ý hơn thì thật tuyệt vời vì sẽ giúp có nhiều kinh phí hơn để bảo tồn nơi này. Nhưng chúng tôi muốn du lịch bền vững, chứ không phải cơn sốt du lịch Halloween phô trương" - ông Curley nói.
Những du khách tới Rathcroghan có thể gặp khó khăn khi tìm hang Oweynagat. Oweynagat khá khó tìm dù đây là nơi sinh của Medb - người được xem là nữ hoàng nổi tiếng nhất trong lịch sử Ireland - vào 2.000 năm trước. Hầu như không có biển chỉ dẫn, hang Oweynagat ẩn dưới những tán cây trong một bãi đất ở cuối con đường nông thôn, cách gò tế lễ khoảng 100m về phía nam. Du khách có thể tự do bước qua hàng rào, đi bộ trên cánh đồng và chiêm ngưỡng hang Oweynagat.
