Đến bản Dao xóm Sưng, xã Cao Sơn, huyện vùng cao Đà Bắc, tỉnh Hoà Bình vào một ngày đầu đông tháng 11. Sau khi PV ngỏ ý muốn tìm hiểu về bài thuốc tắm của dân tộc Dao, những người dân bản ở đây đã không ngần ngại mà gật đầu đồng ý.
Quấn lên đầu chiếc khăn cổ truyền, thắt phía sau con dao đi rừng, bà Lý Thị Nhất (56 tuổi) bắt đầu hành trình đi lấy thuốc.
Men theo con đường mòn nhỏ ngược dốc, càng về phía núi Biều, từng loại thuốc dần hiện ra, xen lẫn trong những tán cây rừng giữa đại ngàn Tây Bắc.
Chỉ vào những lá thuốc mà PV lần đầu tiên nhìn thấy, bà Lý Thị Nhất chia sẻ: "Hầu như người Dao ở bản Sưng ai cũng biết tự lấy những bài thuốc đơn giản. Từ đau bụng, nhức đầu, cảm cúm đến những bài thuốc tắm phụ nữ sau đẻ, tắm giải cảm".
Theo bà Nhất, những phương thuốc nói trên xuất phát từ xa xưa, khi bản làng người Dao sống giữa lưng chừng núi, đường xá đi lại khó khăn. Người dân đau ốm không thể đi mua thuốc, nên tận dụng những loại lá thuốc có trên rừng chữa bệnh.
Lâu dần, được truyền từ đời này qua đời khác và được thay thế cho thuốc tân dược chữa những loại bệnh thông thường.
"Khi dẫn các con, cháu đi rừng lấy thuốc, các bà, các mẹ thường chỉ cách nhận biết và nói luôn công dụng của cây thuốc đó để truyền lại cho con cháu" - bà Nhất nói.
Chỉ tay vào một loại cây mà tiếng Dao gọi là "Tô thán", bà Nhất nói rằng đây là phương thuốc giúp giãn nở lỗ chân lông, lưu thông khí huyết, rất tốt với những người thường xuyên nhức mỏi.
"Đối với thuốc tắm, mùa đông nhất định phải có lá quế, nó sẽ giúp ấm người để tránh bị cảm lạnh, ho" - vừa nói, bà vừa đưa vào tay PV một nắm lá quế rừng vừa hái, đang toả hương ngào ngạt.
Nhẩm đếm áng chừng đã đủ loại lá cần lấy, chặt một khúc dây rừng cột chặt lại, bà Nhất lại men theo con đường cũ để trở về bản.
Về đến nơi, cũng là lúc anh trai bà Nhất, ông Lý Hồng Minh (60 tuổi) đang chuẩn bị đun nước tắm cho một đoàn khách nước ngoài hơn 10 người.
Nhanh tay bốc những loại thuốc cho vào nồi đun, ông Minh chia sẻ: "Mỗi loại thuốc tắm của người Dao Tiền ở bản Sưng được chế biến từ khoảng hơn 20 loại lá và thân cây dược liệu khác nhau. Mỗi loại thảo dược để phát huy tác dụng tốt nhất cũng phải có cách sơ chế khác nhau. Có loại sấy, loại phơi khô hoặc cũng có loại phải dùng tươi.
Đối với một số loại cây hiếm, phải đi lấy tận trên núi cao, cần dự trữ để sử dụng quanh năm thì sẽ được phơi khô, bọc cất kỹ hoặc để trên gác bếp".
Theo ông Minh, khách du lịch khi đến bản Sưng, thường sẽ thích đi bộ trải nghiệm ở các cung đường trong bản. Khi mỏi mệt, về ngâm chân, tắm lá thuốc sẽ cảm thấy tinh thần thoải mái, khoẻ khoắn.
Thuốc được cho vào một chiếc túi vải buộc chặt, đun liên tục trong lửa vừa 3 tiếng đồng hồ.
Sau 3 tiếng, từng gáo nước tắm được múc vào những thùng gỗ để phục vụ khách. Mùi hương thơm của lá rừng toả ra cả một góc nhà.
"Khi tắm, tuyệt đối không pha thêm nước và chỉ ngâm mình trong chậu nước thuốc để thuốc ngấm dần vào cơ thể." - ông Minh nói.
Trao đổi với PV, ông Ngô Văn Cường - Bí thư Đảng uỷ xã Cao Sơn cho biết: "Những vị thuốc gia truyền độc đáo truyền từ đời này qua đời khác đang ngày càng nổi tiếng và được nhiều người tìm đến".
Theo ông Cường, đây đã và đang trở thành một sản phẩm thu hút khách du lịch. Chính quyền xã đã định hướng, hướng dẫn cho bà con bên cạnh việc cho khách tắm trực tiếp thì có thể phơi khô, đóng gói để du khách mua về làm quà.
