Kể từ tháng 11.2021 đến nay, cuộc thi sáng tác văn học về công nhân, công đoàn và người lao động được báo Lao Động tổ chức, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chủ trì, phối hợp cùng Hội Nhà văn Việt Nam đã khép lại với thành quả rực rỡ, “vượt ngoài sức tưởng tượng” (chữ dùng của nhà văn Y Ban).
Cuộc thi lớn đúng nghĩa
Khởi động và nhận tác phẩm dự thi từ tháng 11.2021 đến ngày 31.8.2023, cuộc thi đã thu hút gần 300 tác giả tham gia. Họ là các nhà văn chuyên nghiệp, không chuyên, cán bộ công đoàn, công nhân, viên chức, học sinh, người cao tuổi và có cả Việt kiều.
Theo đó, trong gần 2 năm kể từ khi khởi động, ban tổ chức và ban giám khảo đã nhận được 498 tác phẩm dự thi, trong đó có 412 truyện ngắn, 86 tiểu thuyết.
Nhà văn Y Ban - thành viên ban giám khảo Hội đồng chung khảo, Chủ tịch Hội đồng sơ khảo - nhận định, cuộc thi viết văn về công nhân, công đoàn có quy mô lớn, vượt ngoài sức tưởng tượng, khiến các nhà văn ở cả 2 hội đồng giám khảo đều bất ngờ.
Với số lượng gần 500 tác phẩm dự thi, nhà văn Y Ban đánh giá, Báo Lao Động đã tổ chức được một cuộc thi lớn đúng nghĩa, với giải thưởng lớn, số lượng lớn tác giả, tác phẩm tham gia, đạt quy mô lớn.
Ở cả hai thể loại, truyện ngắn và tiểu thuyết, các tác phẩm tham gia dự thi đưa đến góc nhìn đa dạng, phong phú về số phận, cuộc đời và cả chuyện tình yêu, hôn nhân của những người lao động, những công nhân đang làm việc trong nhiều ngành nghề.
Bối cảnh trong gần 500 tác phẩm được tái hiện chân thực, sinh động, trải dài trên khắp đất nước. Đó có thể là những công nhân trên nông trường chè Tây Bắc, những công nhân đang làm việc trong nhà máy, xí nghiệp ở Biên Hòa (Đồng Nai), Bình Dương, đó có thể là những người công nhân đang sống trên những nông trường cao su ở Tây Nguyên, đó là những công nhân vùng mỏ (Quảng Ninh)....
Xuất thân của các nhân vật cũng đa dạng, phong phú. Họ là công nhân ở xưởng dệt, công nhân may mặc, công nhân ở các nhà máy trong quá trình chuyển đổi số, công nhân khai thác than, khoáng sản, công nhân đóng giày da, công nhân may, công nhân ở nhà máy lọc dầu, những người trồng thuốc lá trên núi...
Ở mỗi bối cảnh, mỗi môi trường lao động khác nhau lại cho thấy những khó khăn vất vả khác nhau, những cuộc đời khác nhau, những vui buồn, hạnh phúc khác nhau.
Tác phẩm dự thi gây xúc động mạnh
Nhà văn Nguyễn Bình Phương - Chủ tịch Hội đồng chung khảo cuộc thi - nhận định, trong nhiều thập kỷ trở lại đây, văn đàn đang thiếu vắng những tác phẩm ấn tượng, xứng tầm về đề tài công nhân, công đoàn giữa biến động không ngừng của thời cuộc.
Nhà văn Y Ban - Chủ tịch Hội đồng sơ khảo - đánh giá đề tài viết về công nhân, công đoàn rất khó, bởi yêu cầu tính thực tế cao, nếu không có vốn sống, không có kiến thức thực tế, sẽ không thể viết được.
Sau khi khởi động cuộc thi, ban tổ chức đã tổ chức 2 chuyến đi thực tế cho các nhà văn tại Công ty Than Khe Chàm (Quảng Ninh) và Công ty Thaco (Quảng Nam) với hy vọng, đời sống thực tế của công nhân, công đoàn ở các công ty sẽ giúp các nhà văn viết sinh động hơn, chân thực hơn.
Khi bắt tay vào đọc tác phẩm, nhà văn Nguyễn Thị Thu Huệ đánh giá: “Chúng tôi cứ nghĩ đề tài khô khan, khó viết, nhưng chúng tôi hoàn toàn bất ngờ và kinh ngạc trước những tác phẩm ngồn ngộn chất liệu thực tế, viết sinh động, giàu cảm xúc, nhiều tác phẩm để lại ấn tượng mạnh cho các nhà văn”.
Những tác phẩm viết với chiều dài lịch sử giữa muôn vàn biến động, va đập của thời cuộc đã cho thấy, chiều rộng của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và chiều sâu trong mỗi phận đời công nhân.
Hàng loạt tác phẩm từ tiểu thuyết đến truyện ngắn đều gây ấn tượng mạnh, có thể kể đến: Hoa xương rồng, Bể than Đông Bắc, Gái nông trường, Chiếm yếm ngực màu đỏ, Đôi bờ sông mã, Nhân quả (ở thể loại tiểu thuyết) và hàng loạt truyện ngắn như: Con đường của Hạ, Thợ móc cống, Hệ sinh thái và cánh diều của cha, Nước mắt Mặc nưa, Tiếng chổi tre, Quỳnh hương trên núi, Sương mây trên đỉnh sa mù, Thu ngân viên ngành điện, Thợ học việc...
Những câu chuyện vừa dung dị đời thường vừa chất chứa xúc cảm, vừa gian khổ mưu sinh vừa lấp lánh sự lạc quan, vừa giằng xé đấu tranh giữ nhân phẩm vừa đậm tình thương yêu nhân bản.
Tác giả “Bể than Đông Bắc” dành nhiều năm thu thập tư liệu để tác phẩm tái hiện được bối cảnh lịch sử đồ sộ hàng trăm năm của ngành Than. Tác giả “Thời gian trong cõi tạm” lưu lại hình ảnh Hà Nội đói nghèo từ những năm 1980-1981 đến quá trình vận hành chuyển biến trong gian lao, vất vả.
Tác giả “Hệ sinh thái và cánh diều của cha” lên tiếng cảnh tỉnh và báo động về số phận những công nhân truyền thống đang bị thời đại 4.0 đẩy khỏi nhà máy...
Cuộc thi khép lại nhưng mở ra một tương lai mới cho đề tài công nhân trong dòng chảy văn học
Vượt lên trên tất cả biến động, đổi thay của thời cuộc, của mưu sinh nhọc nhằn là thân phận con người bị vùi dập, xô đẩy, va đập, nhưng họ luôn tìm thấy ánh sáng, luôn được tổ chức công đoàn đứng bên, đồng hành, để cùng giữ vững niềm tin yêu vào cuộc sống, cùng vươn đến tương lai tươi đẹp hơn.
Vào tối nay (26.11), 19h30 tại Nhà hát Lớn, lễ trao giải cuộc thi sáng tác về công nhân, công đoàn và người lao động sẽ chính thức diễn ra. 13 tác phẩm ấn tượng nhất, đặc sắc nhất sẽ được gọi tên, trao giải ở 2 thể loại: tiểu thuyết và truyện ngắn.
Lễ trao giải khép lại cuộc thi nhưng mở ra một tương lai mới cho văn học. Ở đó, các nhà văn chuyên nghiệp sẽ tiếp tục tâm huyết, sáng tạo và tận tâm với đề tài công nhân, số phận người lao động, vai trò của công đoàn trong thời đại mới.
Và, từ đây, những cây viết mới bước ra từ nhà máy, xí nghiệp, nông trường... sẽ tiếp tục viết về họ, về sự vận động trên mỗi môi trường sống, về ước mơ hoài bão và hạnh phúc - của chính họ.
