Lễ hội Hoa Lư
Lễ hội Hoa Lư là lễ hội lớn nhất tỉnh Ninh Bình và được công nhận là lễ hội truyền thống cấp quốc gia vào năm 2015. Hội diễn ra hàng năm từ ngày 8 đến ngày 10 tháng ba âm lịch, tại xã Trường Yên, huyện Hoa Lư. Lễ hội được tổ chức để tưởng nhớ công lao to lớn của Vua Đinh Tiên Hoàng và Vua Lê Đại Hành.
Hơn 1.000 năm trước, sau khi đánh dẹp, thu phục 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế lấy hiệu là Đinh Tiên Hoàng và chọn Hoa Lư làm kinh đô nước Đại Cồ Việt, thành lập Nhà nước phong kiến Trung ương tập quyền đầu tiên của nước ta.
Phần lễ gồm hai nghi lễ trang nghiêm là lễ rước nước và lễ tế. Ngoài ra, thạm dự lễ hội, du khách còn được tham dự các hoạt động của phần hội với các trò chơi dân gian như: Đánh cờ người, đua thuyền, kéo co, chọi gà, đu bay, thi đấu các môn thể thao...
Lễ hội đền Đức Thánh Nguyễn
Lễ hội đền Thánh Nguyễn diễn ra từ ngày 8 đến ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm. Trong phần lễ chính có tục rước nước từ sông Hoàng Long về đền; tế lục khúc, tế nam quan, nữ quan... phần hội có tổ chức các trò chơi dân gian kéo co, cờ 32 quân, chọi gà, thi bóng chuyền, bóng đá.
Lễ hội được tổ chức nhằm tướng nhớ công lao của đức Thánh Nguyễn Minh Không, ông được triều đình nhà Lý phong là Lý Quốc Sư (vị cao tăng có chức vị đứng đầu triều nhà Lý trong lịch sử Việt Nam). Ông có nhiều công lớn trong việc chữa bệnh cho vua Lý và nhân dân. Ngoài ra, ông còn có công tìm hiểu kỹ thuật nung, pha chế đồng để phục hưng nghề đúc đồng - tinh hoa của nền văn minh Đông Sơn - văn minh Việt cổ.
Ông đã được người dân tôn vinh là Đức Thánh Nguyễn. Đền thờ Đức Thánh Nguyễn là một ngôi đền cổ thuộc làng Điềm, phủ Tràng An xưa (nay thuộc hai xã Gia Thắng, Gia Tiến, huyện Gia Viễn, Ninh Bình).
Lễ hội đền Thái Vi
Đền Thái Vi ở thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư. Đền thờ 4 vị vua đời Trần là Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, Trần Anh Tông và Hiển Từ Hoàng Thái Hậu. Lễ hội được tổ chức để tưởng nhớ công ơn của các vị vua Trần, đặc biệt là vua Trần Thái Tông- người đã có công chiêu dân lập ấp ở xã Ninh Hải.
Lễ hội thường được diễn ra từ ngày 14 đến hết ngày 16 tháng 3 âm lịch hàng năm. Sáng ngày 15.3 âm lịch là ngày chính hội, các đồ tế khí được mang ra, lau chùi sạch sẽ, rước đặt ở sân rồng cùng các lễ vật khác: một chiếc bánh dày to bằng một chiếc mâm, trên bánh có vẽ hình một con chim phượng hoàng rất đẹp. Ngoài ra lễ vật còn có hoa quả, oản chuối, thủ lợn, gà luộc, xôi...
Đặc biệt là xôi phải trắng tượng trưng cho sự thanh bạch, cao khiết. Nhân dân còn cúng lên vua một bát cơm gạo tám và một bát canh rau sắng (rau vi) bởi lẽ trước kia, khi vua Trần Thái Tông tới đây thì xung quanh khu vực đền là những rừng rau sắng tốt tươi.
Lễ hội Tràng An
Được tổ chức vào ngày 18 tháng 3 âm lịch hàng năm, lễ hội Tràng An (lễ hội Đức Thánh Quý Minh Đại Vương). Đây là một trong những lễ hội truyền thống độc đáo của Ninh Bình, bởi nó diễn ra trong không gian của những thung nước trong xanh, những hang động lung linh kỳ ảo và giữa bốn bề núi non hùng vĩ...
Đức thánh Quý Minh Đại Vương, theo truyền thuyết dân gian, là một trong ba anh em - ba vị tướng đã được phong Thánh (Đức thánh Tản Viên, Đức thánh Cao Sơn và Đức thánh Quý Minh), là người có công trấn ải Sơn Nam, bảo vệ đất nước thời vua Hùng Duệ Vương (tức Hùng Vương thứ 18). Ngài là một "thượng đẳng thần", được các triều vua qua nhiều triều đại ban chiếu sắc phong, được nhân dân khắp nơi thờ phụng, trở thành Thành hoàng làng ở nhiều nơi.
