Tần Thủy Hoàng là vị hoàng đế đầu tiên của lịch sử Trung Quốc. Sau hàng ngàn năm, những bí ẩn về cuộc đời và thân thế của ông vẫn là đề tài nghiên cứu và khám phá không ngừng của các nhà sử gia hiện đại.
Trong đó, mẹ của Tần Thủy Hoàng - bà Triệu Cơ cũng là nhân vật nhận được nhiều sự quan tâm.
Sử sách không nhắc tới nhiều về thân thế của Triệu Cơ, chỉ biết bà là người nước Triệu. "Sử ký" của Tư Mã Thiên và "Tư trị thông giám" đều ghi lại, bà sở hữu nhan sắc "cực kỳ đẹp" cùng tài năng múa hay.
Khi đó, con trai của Thái tử Doanh Trụ (Tần Hiếu Văn vương sau này) - Doanh Dị Nhân không được sủng ái nên bị đày sang làm con tin ở nước Triệu. Một lần, Dị Nhân sang phủ Lã Bất Vi, thấy nhan sắc "Lã Bất Vi cơ" (Triệu Cơ) thi đem lòng say mê.
Thấy vậy, Lã Bất Vi bèn dâng nàng cho Dị Nhân. Sau này, Lã Bất Vi tìm cách đưa Dị Nhân về Tần quốc, lập kế giúp Dị Nhân tiếp cận ngai vàng.
Mặt khác, ở lại nước Triệu, Triệu Cơ mang thai và sinh ra con trai, đặt tên là Doanh Chính (Tần Thủy Hoàng), đương thời gọi là Triệu Chính vì được sinh ở nước Triệu.
Nhiều năm sau, các sử gia vẫn luôn tranh cãi về việc Doanh Chính thực sự là con ai. Ngay cả "Sử ký" của Tư Mã Thiên cũng có nhiều đoạn mô tả không rõ ràng, khiến hậu thế không thể xác định.
Theo đó, năm 257 TCN, nước Tần sai Vương Nghĩ bao vây Hàm Đan, muốn giết Doanh Dị Nhân nhưng được Lã Bất Vi cứu thoát về nước Tần.
Sau khi Tần Chiêu Tương vương mất, Doanh Trụ lên ngôi Hiến Văn vương, lập Doanh Dị Nhân làm Thái tử. Triệu Cơ được Doanh Dị Nhân đón về Tần.
Khi Doanh Dị Nhân lên ngôi, lập Triệu Cơ làm Vương Hậu, Doanh Chính làm Thái Tử.
Cuối năm 250 TCN, Hiếu Văn vương mất, Dị Nhân kế vị, trở thành Tần Trang Tương vương, lập Triệu Cơ làm Vương hậu, Doanh Chính làm Thái tử.
3 năm sau Trang Tương vương mất, Doanh Chính khi ấy lên ngôi năm 13 tuổi, Triệu Cơ trở thành Thái hậu. Lã Bất Vi trở thành Tướng quốc, xưng trọng phụ.
"Sử ký" của Tư Mã Thiên ghi rõ, sau khi Doanh Chính lên ngôi, Thái hậu Triệu Cơ vẫn "phóng túng". Bà thông dâm với Lã Bất Vi và Lao Ái - người giả làm hoạn quan, được Lã Bất Vi đưa đến bên Thái hậu.
Triệu Cơ và Lao Ái sinh được 2 người con. Lao Ái đem hai đứa con đi giấu, định lập mưu đợi Tần vương chết thì lập con hắn làm vua. Sau khi phát hiện, Tần vương Chính (Doanh Chính) nổi cơn thịnh nộ, giết cả 3 họ nhà Lao Ái.
Thái hậu Triệu Cơ bị Doanh Chính căm hận, cưỡng ép giam lỏng tại thành Ung. Bất cứ ai cầu xin cho bà đều bị trút giận bằng cách ra lệnh trừng phạt.
Năm thứ 10 sau khi lên ngôi, Tần vương Doanh Chính cách chức Lã Bất Vi, cưỡng ép đưa về quê nhà. Sau đó, Tần vương đích thân suất lĩnh đoàn xe, sang Ung đón Thái hậu Triệu Cơ về Hàm Dương và cho định cư tại Cam Tuyền cung, tình mẫu tử khôi phục.
Năm 229 TCN, 6 năm sau khi Lã Bất Vi mất, Thái hậu Triệu Cơ qua đời. Lúc này Doanh Chính còn là Tần vương nên bà cũng chỉ là Vương thái hậu.
Về sau, khi Doanh Chính xưng làm Hoàng đế, ông đã truy phong cho bà là Đế Thái hậu, hợp táng với Trang Tương vương ở Chỉ Dương.
