Cũng vẫn phong cách Nguyễn Duy, bày từng chiếc cốc lên bàn, chăm sóc tử tế như đang trò chuyện với người bạn cố tri. Nhìn ông rót rượu, đã thấy ngon trước khi uống.
Ông à, Nguyễn Duy nói: "Tôi bước ra khỏi luống cày là đi vào cuộc chiến". Tết với tôi là hoài niệm chiến tranh của một thời trẻ trâu cho đến trai tráng. Bài thơ "Nhớ Trường Sơn giáp Tết" tôi viết năm 1974:
"Con vượn cuối đàn đang ngơ ngác đấy!...Nâng súng lên... chợt hạ súng bồn chồn. Thôi bạn nhé... tết này thà suông vậy. Bắn không đành con vượn đang bồng con!".
Tết của người lính là rừng, là đồng đội, là thiếu ăn. Nhưng người lính không thể nổ súng vào một con vượn đang bồng con. Những người lính tuổi của Nguyễn Duy lúc đó không có nhiều thông tin về cảnh báo bảo vệ thiên nhiên hoang dã. Không nổ súng chỉ là tiếng nói từ trái tim của người lính, người lính nhà thơ.
Nhà thơ không thể bắn vào thiên nhiên.
Ngay sau 1975, Nguyễn Duy lần đầu tiên vào Nam, gặp gỡ anh em văn nghệ sĩ của một nửa bên kia. Lang thang với bạn văn, bạn thơ, để rồi lại nhớ miền Bắc như bỗng nhớ ra ta đã bị thất lạc một miền kí ức tuổi thơ đâu đó xa lắm. Ông viết về một điều thiếu thốn là tuổi thơ của "làng ta ở tận làng ta" đó chăng?
"Tết Nam nhớ Bắc"
"Nắng chang chang cũng thịt mỡ dưa hành. Cũng có một mùa đông trong tủ lạnh. Quạt máy xua khói nhang bay đỏng đảnh. Thiếu cái gì mà tết cũng như chưa?...".
Nguyễn Duy kể cho chính mình nghe, đó là cơn lụt ở quê ông - Thanh Hóa năm 1997, ám ảnh vào tận thơ:
"Tết ở vùng quê lụt"
"Lụt trắng đồng mà không trắng lòng. Bạn cùng tôi chung chén rượu nồng. Be tết không đầy nhưng không nhạt. Uống rồi nghe có bão bên trong...".
Nhưng tôi vẫn muốn nghe Nguyễn Duy đọc bài thơ tặng vợ. Cả đời uống rượu với bạn bè, với giang hồ khắp chốn, có bao giờ ta mời vợ được chén nào đâu?
"Mời vợ uống rượu"
"Mỗi năm tết có một lần. Mời em ly rượu tay nâng ngang mày. Vợ cười chưa uống đã say. Ngọt ngào thì nổi đắng cay thì chìm. Gót chân ăn vẹt bậc thềm. Quanh năm tất bật đi tìm ngày xuân. Tóc loay hoay bạc bạc dần. Mỗi năm tết có một lần thôi em". (Tết con Gà, 1993).
Tết thì vui chứ phải không, mà thơ thì không vui như ta mong đợi. Vậy thì tìm sự ủi an từ đâu vậy?
Nguyễn Duy đưa tôi ra cổng, vỗ vai nói vầy: "Có cái Tết an bình. Có những năm tháng thanh bình là phúc của dân tộc rồi ông ạ".
Mùng một Tết Tân Sửu
