Trăn trở giữ gìn văn hóa truyền thống
Từ năm 2012, huyện Tuy Đức tổ chức các lớp dạy đánh cồng chiêng cho thế hệ trẻ. Thế nhưng, lúc này bà con trong bon làng phải mượn chiêng ở các bon khác để về học. Áy náy về việc này, ông Điểu M’rớt là người đầu tiên ở bon Bu N’drung đã nung nấu ý định mua chiêng để giúp bà con giữ gìn văn hóa cồng chiêng của người M’nông.
Sau khi bàn bạc với gia đình, ông Điểu M’rớt đã quyết định bán bớt 1 con bò đực lớn và mua được 6 chiếc chiêng có tên Meprak với giá gần 20 triệu đồng. Không chỉ có mua sắm cồng chiêng, ông Điểu M’rớt còn đến từng nhà vận động bà con tập trung về nhà văn hóa cộng đồng bon học đánh chiêng, múa hát truyền thống.
Theo ông Điểu M’rớt, đàn ông thì tham gia đánh chiêng, phụ nữ múa xoang, đây là nét văn hóa nhiều đời nay của bon làng. Thời gian qua, ông Điểu M’rớt là "nhạc trưởng" trong việc hướng dẫn từng bài chiêng truyền thống cho thế hệ người dân nơi đây. Đặc biệt, ông Điểu M’rớt còn thành lập đội chiêng để biểu diễn mỗi khi trong bon làng có sự kiện trọng đại.
Ông Điểu M’rớt cho biết: “Mượn cồng chiêng một vài lần còn được, chứ hết lần này qua lần khác xấu hổ lắm. Hơn nữa đây là văn hóa truyền thống nhiều đời nay, mình không lưu giữ sẽ cảm thấy có lỗi với tổ tiên. Do đó, gia đình tôi quyết định bán bò mua chiêng để lưu giữ giá trị tinh thần cho các thế hệ sau con cháu sau này”.
Tương tự, gia đình ông Điểu Khôn ở bon Phi Lơ te 1, xã Đắk Ngo đang cất giữ cẩn thận 2 bộ chiêng. Mỗi khi bon làng có việc gì quan trọng, ông đều mang 2 bộ chiêng này ra cho mượn để diễn tấu.
Theo ông Điểu Khôn, bộ chiêng của gia đình ông có nhiều người trả giá rất cao. Nhiều lúc gia đình khó khăn, rất cần tiền, nhưng ông chấp nhận đi vay mượn để xoay xở chứ không bao giờ bán chiêng.
"Bộ chiêng này là của cha ông để lại cho con cháu, đây là của để dành, để kỷ niệm, lưu giữ chứ không phải bán" - Điểu Khôn khẳng định.
Quan tâm bảo tồn văn hóa
Ông Nguyễn Trung Thành - Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Tuy Đức - cho biết, hiện nay, địa phương có 23 dân tộc anh em (chiếm 38,41%) cùng nhau sinh sống. Trong đó, đồng bào dân tộc tại chỗ chiếm 18,2% dân số.
Tính đến nay, trên địa bàn huyện Tuy Đức có 61 bộ chiêng; 7 đội nghệ nhân đánh chiêng cấp huyện, xã; 1 nghệ nhân chỉnh chiêng; 24 nghệ nhân truyền dạy đánh chiêng; 72 nghệ nhân diễn tấu công chiêng...
Theo ông Thành, những năm qua, huyện Tuy Đức quan tâm thực hiện đề án “Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa lễ hội - hoa văn - cồng chiêng và nhạc cụ”. Qua đó, nhiều giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số trong huyện được khôi phục.
Từ năm 2009 đến nay, huyện đã tổ chức và khôi phục một số nghi lễ và các lớp học như: Lễ mừng mùa, lễ phát rẫy, lễ sum họp cộng đồng, lễ căm nêu cúng lúa, lễ cúng mưa đầu mùa, tổ chức lớp truyền dạy cồng chiêng, chế tác nhạc cụ, hát dân ca, làm cây nêu và đan lát... Tổng số học viên tham gia các lớp học hơn 220 người.
Hiện nay, ở những bon làng đã có các đội cồng chiêng, các nghệ nhân, nhất là những nghệ nhân giàu kinh nghiệm và uy tín là người trực tiếp truyền dạy cho lớp trẻ. Ngày qua ngày, bà con đồng bào, đặc biệt là thế hệ trẻ đã từng bước nhận thức được trách nhiệm gìn giữ, phát huy văn hóa cồng chiêng.
Phấn khởi nhất phải kể đến một số bon làng, bà con vẫn duy trì việc tổ chức đánh chiêng khi có dịp như mừng nhà mới, cơm mới, trong các dịp lễ lớn, tiêu biểu như bon Điêng Đu (xã Đắk Ngo), bon Bu Kóh (xã Đắk R’tíh), bon Ja Lú A (xã Quảng Tân)...
