Công chúng từ tò mò đã chuyển sang thích thú, bị lôi cuốn bởi hình thức biểu diễn thực cảnh mới mẻ này. Bên thềm xuân Canh Tý, PV Lao Động đã có cuộc chuyện trò với cha đẻ của hình thức biểu diễn mới, lạ này - Nhà văn, Tổng đạo diễn Nguyễn Quang Vinh, một cái tên mà từ trước đó công chúng đã quen thuộc qua báo chí, văn học, sân khấu và điện ảnh.
- Thưa anh, “sân khấu thực cảnh Nguyễn Quang Vinh” là gì, và vì sao có sự ra đời đó?
Nhà văn Nguyễn Quang Vinh (N.Q.V): Sân khấu thực cảnh là sân khấu hoá các sự kiện lịch sử- văn hoá, đồng thời mở rộng không gian ước lệ của sân khấu truyền thống, khéo léo kết hơp giữa ngôn ngữ tả thực đương đại và ngôn ngữ ước lệ truyền thống đưa đến một ngôn ngữ sân khấu hoàn toàn mới mẻ. Sân khấu ngoài trời (thực cảnh) ra đời từ đó. Sân khấu ngoài trời là một tác phẩm sân khấu với một không gian khác biệt, một ngôn ngữ khác biệt so với sân khấu truyền thống, đưa đến nhiều hứng cảm mới cho văn hoá đại chúng, tạo ra một gout thẩm mỹ mới cho sân khấu nước nhà.
Trên truyền thông đại chúng qua nhiều kênh truyền hình, rất và rất nhiều những sự kiện lịch sử, văn hoá được tổ chức lớn, quy mô, tốn kém, từ cấp quốc gia đến cấp địa phương và truyền hình trực tiếp. Và tất cả đều như thế, năm này sang năm khác, sự kiện này sang sự kiện khác đều có chung một mẫu số: Ca múa nhạc. Đó là chưa kể các sân khấu được vẽ, thiết kế, thi công gần như giống nhau: Màn hình led vuông, tròn, dài, ngắn nằm giữa, hai bên là những tiểu cảnh, trên cao là dòng chữ nội dung sự kiện, phía trước là hai hoặc ba tầng sân khấu sàn… Đi vào nội dung thể hiện, đều là chương 1, chương 2, chương 3… mỗi chương có vài ba ca khúc cùng với múa hoặc chuyển động múa… Cứ thế không mấy khác nhau về hình thức, dần người ta bắt đầu nhàm chán… Có rất nhiều chương trình chỉ cần thay tên địa phương, còn lại từ hình thức đến nội dung là như nhau… Tôi trăn trở, tại sao không thể làm mới hơn, khác đi, ấn tượng hơn? Làm cách nào để thay đổi? Làm cách nào để mỗi chương trình kết thúc phải là một nhát cắt lịch sử, văn hóa... ấn tượng, phải là một dấu ấn văn hoá vùng miền khó quên? Phải là những tên người, tên đất gieo vào lòng khán giả những chấn động về cảm xúc để khắc ghi, để nhớ mãi, truyền tải thông điệp bền vững về lịch sử, truyền thống, văn hoá, danh nhân?
- Và anh đã quyết định thay đổi cách làm, hay chính xác hơn là tự thay đổi?
Nhà văn N.Q.V: Vâng, chính xác là tự thay đổi, tự theo đúng nghĩa đầy đủ nhất của từ này: Tự thiết kế kịch bản, tự xây dựng ekip, tự tìm kiếm tài trợ, rồi cuối cùng là nhận sự ủng hộ, giúp đỡ to lớn của Đài Tiếng nói Việt Nam- Đài truyền hình KTS VTC để chuyển tải nội dung lên sóng.
- Anh đã thực hiện rất nhiều chương trình thành công, gây tiếng vang không chỉ trong giới nghề mà trong giới truyền thông, báo chí, và đặc biệt là khán giả. Anh có thể nói kỹ hơn cách làm của anh về hình thức sân khấu thực cảnh khá mới mẻ này?
Nhà văn N.Q.V: Tôi cố gắng để câu chuyện, sự kiện lịch sử văn hoá xảy ra ở đâu thì tổ chức dàn dựng sân khấu thực cảnh ngay tại đó. Ví dụ một chương trình nghệ thuật rất lớn Âm vọng sông Hương, tôi kể về vòng đời của người dân Huế sống trên sông Hương thì tôi làm sân khấu chìm trên sông Hương. Chương trình về nữ anh hùng nổi tiếng Nguyễn Thị Suốt- Mẹ Suốt tôi làm ngay chính trên sông Nhật Lệ, với cồn cát, bến đò, sử dụng rất nhiều quả nổ điện ảnh để thuyền mẹ Suốt thực sự là đang đi giữa mưa bom bão đạn. Chương trình về sự hy sinh anh dũng của 12 liệt sĩ bộ đội thông tin A69 Lèn Hà, thì tôi dựng bối cảnh ngay tại nơi họ hy sinh và sử dụng những quả nổ điện ảnh như bom Mỹ dội xuống để mô tả cho ra không khí khốc liệt của chiến tranh…
Bằng góc nhìn của bối cảnh điện ảnh để sắp đặt, xây dựng, thiết kế các bối cảnh dàn dựng như thật, chân thực, ấn tượng, diễn viên được diễn trên một sân khấu của thực địa, của sông suối, của đá, của đất, của lửa khói và những quả nổ, tất cả là kịch sân khấu nhưng được chuyển tải trong không gian của bối cảnh điện ảnh, vì thế hiệu ứng khán giả hết sức mạnh mẽ và hấp dẫn. Thay vì ngợi ca một nhân vật lịch sử, một tập thể anh hùng bằng ca múa hoặc bằng sân khấu hoá đơn giản trên sàn diễn thì tôi biến thành nhân vật, giao vai diễn, từng vai hoặc nhiều vai diễn cho các diễn viên chuyên nghiệp, và họ hoá thân vào nhân vật, như nhân vật, theo mạch kịch bản với phong cách diễn như điện ảnh, đó là một lợi thế mạnh mẽ để các chương trình đều để lại những dấu ấn khó quên về các dấu mốc lịch sử, nhân vật lịch sử hoặc bản sắc văn hoá vùng miền. Khán giả xem tại chỗ được chứng kiến một kiểu làm sự kiện khác lạ, chấn động tâm can và mãn nhãn khi xem, còn khán giả xem qua màn hình thì thực sự như xem một cuốn phim điện ảnh.
- Tại nhiều địa phương đã diễn ra chương trình sân khấu thực cảnh của anh, công chúng nhận xét rằng xem sân khấu của Nguyễn Quang Vinh rất thú vị, lạ lẫm và lưu lại trong cảm xúc, trí nhớ của khán giả rất lâu. Mặt khác, họ có thể xem đi xem lại trên một phương tiện lưu trữ khá hữu ích- Youtube.
Nhà văn N.Q.V: Đúng vậy. Còn thêm điều này nữa, mỗi chương trình của tôi đều quy tụ rất nhiều nghệ sĩ sân khấu và điện ảnh nổi tiếng trong cả nước, họ chung nhau trong một chương trình, có chương trình đầy đủ gương mặt diễn viên gạo cội của ba miền Bắc- Trung- Nam và do yếu tố mở của chương trình tôi làm nên nội dung mang đến cho khán giả nhiều gương mặt diễn viên của nhiều loại hình nghệ thuật: kịch nói, cải lương, điện ảnh, múa, chuyển động hình thể, ca nhạc… Vì thế xem một chương trình mà khán giả được tiếp cận rộng và đủ nhiều lĩnh vực nghệ thuật một cách chuyên nghiệp và hấp dẫn.
- Năm mới 2020 đã đến. Xuân Canh Tý đang gõ cửa mỗi nhà. Anh có thể nói sơ qua về kế hoạch dàn dựng sân khấu thực cảnh trong năm mới đầy hứa hẹn này...
Nhà văn N.Q.V: Đây là năm chúng tôi được thực hiện nhiều chương trình khá thích thú và đã lên lịch: Ký ức Vĩ tuyến 17, Nguyễn Trung Trực, Hòn đất, Mệnh lệnh biển, Tổ quốc tôi như một con tàu, Lấn biển dựng quê hương, Sông Hương - ngàn năm thương nhớ….
Cám ơn anh, chúc anh tiếp tục thành công, tiếp tục đổi mới và cho ra đời nhiều chương trình sân khấu thực cảnh - sân khấu Nguyễn Quang Vinh có chất lượng cao đáp ứng nhu cầu ngày càng khó tính của công chúng.
Đạo diễn Phạm Huy Thục: Nhà văn Nguyễn Quang Vinh hiện nay là tác giả hàng chục chương trình sân khấu thực cảnh đã làm như là một hiện tượng trong mấy năm qua. Trong quá trình thực hiện mọi người trong ê kíp thật sửng sốt bất ngờ khi ông làm vai trò Tổng đạo diễn, chỉ đạo diễn xuất cho diễn viên rất bài bản, rất chuyên nghiệp, rất nghề. Rồi chỉ đạo biên đạo múa, xử lý âm nhạc rất ấn tượng, lên ý tưởng thiết kế trang trí bối cảnh.. Những ngày làm việc bên Nhà văn Nguyễn Quang Vinh mới thực sự cảm nhận được những gì ông đã làm, đã cống hiến để cho ra những tác phẩm nghệ thuật đích thực, mới lạ thu hút được người xem để họ cùng chia sẻ cùng cảm xúc.
NSND Nguyễn Ngọc Bình: Sân khấu sự kiện của nhà văn Nguyễn Quang Vinh đã mở ra mở ra một luồng không gian mới cho loại hình nghệ thuật sân khấu. Mang ý nghĩa giá trị về tính nhân văn. Đi vào chiều sâu của tâm lý. Tác động trực diện đến cảm xúc, không dừng lại ở một câu chuyện, hay số phận của một nhân vật. Mà là đề cập đến vấn đề lịch sử của mỗi thời đoạn lịch sử của nhiều thân phận, tạo ra một không gian hoành tráng mà lại giản dị và rất đời. Được kết tụ bởi nhiều yếu tố của nghệ thuật tổng hợp. Là sân khấu mở, hiệu ứng trực diện vào cảm xúc.
Đạo diễn trẻ Mi Lê: Nhắc tới những chương trình sân khấu thực cảnh của tổng đạo diễn, nhà văn Nguyễn Quang Vinh đang được khán giả đón nhận trong khoảng thời gian gần đây tôi gọi đó là những chương trình nghệ thuật thực sự đỉnh cao. Với cách dàn dựng không theo một quy chuẩn nào nhưng lại vô cùng chuẩn xác. Mỗi lớp diễn là mỗi câu chuyện, mỗi nhân vật, mỗi mảnh đời riêng. Hình ảnh những người lính bộ đội cụ Hồ, những vị anh hùng của dân tộc hay đơn giản là những chàng trai cô gái trẻ... tất cả dần hiện lên như một bức tranh hào hùng bi tráng. Cứ tưởng không liên quan nhưng xuyên suốt các chương trình lại vô cùng ngọt ngào, thấm đẫm tình dân tộc. Một sân khấu đa phương tiện, được vận dụng nhiều trình thức nghệ thuật đan xen. Tất cả hoà quyện vào nhau cùng tạo thành một chỉnh thể thống nhất. Phải nói đây sẽ là loại hình sân khấu cần được phát huy hơn nữa bởi nó không chỉ có giá trị dân tộc về nghệ thuật mà nó còn mang tính giáo dục hướng lớp trẻ có những nhận thức đúng đắn trong quá trình học tập và phát triển bản thân.
