Có 2 luồng ý kiến, nhiều người cho rằng công phu của họa sĩ Trung Quốc là tuyệt đỉnh, số ngược lại phủ nhận cho rằng việc vẽ như ảnh chụp là ít sáng tạo, họa sĩ chỉ kỳ công hơn máy ảnh ở độ ngồi lì về thời gian thôi. Anh có suy nghĩ gì?
- Các ý kiến trái chiều là bình thường. Có người cho rằng lối vẽ cực thực của tác giả Leng Jun thua xa các tác giả vẽ thời cổ điển thì không đúng. Cực thực ra đời ở Mỹ, có những hoa sĩ cực thực vẽ từng phần một, được đến đâu xong đến đấy dừng bút vẽ là xong bức tranh, khác hẳn với kỹ thuật vẽ cổ điển là vẽ từng lớp và tráng lớp…
Tác phẩm của Leng Jun đạt tuyệt đỉnh kỹ thuật, nhưng những nghệ sĩ không theo xu hướng cực thực cho rằng tác phẩm vô hồn, dừng ở mức như ảnh chụp. Nhiều họa sĩ cực thực sắp xếp bố cục chụp ảnh lại và dùng làm tư liệu để vẽ. Người nghệ sĩ khi xem một tác phẩm nên đặt mình là người thưởng thức và cảm thụ nghệ thuật, không nhìn nó ở khía cạnh phê phán của một người làm nghề.
Sự khác nhau giữa 1 bức ảnh chụp chi tiết phân giải cao và 1 tác phẩm hội họa cực thực chủ yếu là gì, khi mà nhiều người bình thường nhìn nhanh khó lòng phân biệt nổi?
- Họa sĩ xử lý phần giáp ranh giữa sáng tối rất khéo, có sự chuyển tiếp mềm mại và chủ động được sắc độ trong sáng tối, còn máy ảnh nếu chỉ chụp mà không xử lý hậu kỳ hình ảnh sau này sẽ khó mà có được sự chuyển tiếp đó.
? Có ý kiến cho rằng vẽ gì không quan trọng mà quan trọng là hình thức thể hiện?
- Điều này chỉ đúng ở một khía cạnh, xu hướng hay một trường phái nghệ thuật. Những người vẽ hiện thực ngoài thể hiện nội dung rất chú trọng đến kỹ thuật thể hiện. Với những xu hướng khác, như nghệ thuật ý niệm hay trừu tượng… họ lại đưa ý tưởng lên trên, quan trọng hơn là kỹ thuật thể hiện dù kỹ thuật là một phương tiện để thể hiện ý tưởng.
Dường như ở Việt Nam chưa ai theo đuổi lối vẽ cực thực đến nơi đến chốn, mới có một số họa sĩ hiện thực mà thôi?
- Ở Việt Nam, đúng là chưa có họa sĩ nào được xếp vào dòng cực thực. Hiện thực sao chép lại tự nhiên, tôn trọng tự nhiên từ ánh sáng, tạo hình, màu sắc. Cực thực là hơn cả thực, với nhiều chi tiết mà mắt người không nhìn được. Có những họa sĩ sử dụng những cây cọ chuyên dụng, tinh vi dùng cả súng phun để tả. Ở Hà Nội có họa sĩ Trịnh Minh Tiến đang trên đường trở thành một họa sĩ cực thực, anh ta dùng bút tỉa, súng phun cho độ tả rất sâu, lên chi tiết mắt thường không nhìn thấy.
Theo anh, sáng tạo có nhất thiết phải học qua bài bản? Hay nói cách khác, muốn vẽ trừu tượng bắt buộc phải vẽ qua hiện thực nghiêm cẩn?
- Những người sáng tác xu hướng hiện thực thì phải nắm vững về cơ bản để hiểu về quy luật chuyển động của ánh sáng, màu sắc. Còn những người thiên về ý tưởng không nhất thiết, vì sáng tạo là câu chuyện riêng của mỗi cá nhân không học được. Chỉ có thể học về cách tư duy sáng tác để xây dựng một tác phẩm thể hiện mạch lạc nội dung và thông điệp của nghệ sĩ với công chúng.
Bản thân anh vẽ hiện thực có giỏi không, khi theo đuổi trường phái biểu hiện?
- Tôi là người không thể vẽ được hiện thực. Ngay khi đi học, các thày đã đánh giá phổ quang về màu của tôi kém, khả năng diễn đạt ánh sáng cũng không tốt. Tôi không thể theo và nếu cố tình theo cũng không thể bằng họa sĩ có tố chất vẽ hiện thực. Vì thế, tôi tìm đến trường phái gần với tôi nhất. Trường phái biểu hiện có biểu hiện ngây thơ, biểu hiện giằng xé nội tâm… Tranh của tôi nhiều khi khó tiếp cận, vì mang yếu tố cá nhân và mang tính biểu hiện. Nó không duy mỹ thị giác. Số lượng người xem sẽ dễ cảm nhận tác phẩm hiện thực hơn vì nó dễ xem và gần với đời sống hằng ngày.
Anh có thể nói gì về phong cách và sự biến đổi?
- Có những họa sĩ dành cả cuôc đời để theo đuổi một phong cách hoặc nhiều phong cách. Đó là sự lựa chọn cá nhân. Với sự phát triển của nghệ thuật đương đại, theo tôi nghệ sĩ cũng phải thích ứng linh hoạt với các phong cách trong từng giai đoạn. Một nghệ sĩ có thể theo đuổi nhiều phong cách nhưng không mất đi bản sắc đó mới là điều quan trọng. Đó là những phong cách trong một trường phái như trừu tượng có giai đoạn người nghệ sĩ chỉ dùng nét, có giai đoạn dùng trừu tượng tối giản hay trừu tượng ký hiệu…
