Sự tích về miếu Thần Đá
Người Mạ chọn vùng đất phía đông của tỉnh Đắk Nông để lập làng. Bao đời nay, cuộc sống của bà con dân tộc Mạ đều gắn với núi rừng. Người Mạ theo tín ngưỡng đa thần, mọi vật đều có các thần (Yàng) trú ngụ và cai quản.
Trên quốc lộ 28, nhìn về hồ Tà Đùng nơi được ví như "Vịnh Hạ Long" trên Tây Nguyên có Thần Đá trú ngụ, che chở cho bà con bon làng trước các thế lực, thù địch.
Bà con ở bon B’Nơr, xã Đắk Som, huyện Đắk Glong cho biết, trước đây, mỗi khi có mưa bão thì bon làng bị ngập trong nước, người dân không có nơi trú, cuộc sống hết sức cơ cực.
Thương người dân nên già làng Tang Klao Ca đã băng rừng, vượt suối mời hai anh em thần Dit và thần Dri đến giúp đỡ bà con trong bon làng. Biết về sự việc, hai vị thần đã đến gặp thần Cột Vồng (vị thần cai quản biển lúc bấy giờ) để xin vài ngọn núi về đặt gần bon B’Nâm nhằm bảo vệ dân làng.
Được thần Cột Vồng đồng ý, cả hai vị thần đã dùng dây mây kéo núi về đặt xung quanh bon làng. Núi kéo trước gọi là núi Cha, núi kéo sau là núi Mẹ…
Sau khi các ngọn núi được kéo về, già làng Tang Klao Ca cùng với bà con tổ chức lễ cúng tạ ơn trời đất, cảm ơn các vị thần đã che chở và mời các vị thần cai quản các ngọn núi về tham dự, chung vui với bon làng.
Tại lễ cúng, bà con vui vẻ đánh cồng chiêng, ăn uống no say và trò chuyện thâu đêm bên bếp lửa hồng. Bỗng nhiên, khi trời gần sáng có một trận bão tuyết tràn về phủ trắng toàn bộ bon làng B’Nâm, khiến dân làng rất khốn đốn. Điều kỳ lạ là sau trận bão tuyết đó, mọi lễ vật trong lễ cúng đều biến thành đá.
Người dân rất hoang mang, lo sợ và được thần Siêng Rút – vị thần cai quản bon báo mộng rằng, sở dĩ có trận bão tuyết là do bon làng khi tổ chức lễ cúng đã không mời thần Ba Trặ nên thần mới nổi giận (Ba Trặ là nơi trú ngụ của loài chim phượng hoàng) và muốn thoát khỏi cảnh tuyết phủ thì phải làm lễ cúng tạ lỗi.
Vậy là bon làng lại thêm lần nữa tổ chức lễ hội và thần Ba Trặ và các vị thần khác cũng được mời dự. Sau lễ tạ lỗi, khu vực núi Cha mọc lên rất nhiều cây mía to, mấy người ôm không xuể. Từ đó, người dân đặt tên cho núi Cha là B’Nâm Tào Dung (núi có cây mía to).
Về sau núi B’Nâm Tào Dung được gọi là núi Tà Đùng. Riêng những nơi có băng tuyết bỗng hóa thành những tảng đá lớn, lấp đầy cả một vùng rộng lớn, sông, suối đều có đá to nằm trơ trọi.
Đặc biệt ở khu vực bà con người Mạ sinh sống còn có đá Trống (loại đá dùng trong lễ hội). Khi gõ vào, đá sẽ phát ra âm thanh thánh thót nghe rất vui tai. Khi gõ, mọi người phải nghiêm trang, tôn kính, không được chọc phá nô đùa trên đá Trống, ai có ý xúc phạm thì sẽ bị thần linh trừng phạt...
Địa điểm linh thiêng của bon làng
Ngày nay, cuộc sống có nhiều đổi thay nhưng đồng bào Mạ nơi đây vẫn luôn ghi nhớ và thường xuyên kể cho con cháu nghe các câu chuyện liên quan đến núi rừng Tà Đùng. Mỗi khi có điều kiện, bà con, bon làng lại cùng nhau tổ chức các lễ cúng thần rừng, lễ cúng bến nước, lễ cầu mưa, lễ mừng lúa mới…
Đặc biệt, để ghi nhớ truyền thuyết hình thành các núi đá, bà con cũng đã quyên góp kinh phí, công sức và xin phép chính quyền xây dựng miếu thờ thần đá ngay cạnh quốc lộ 28 hướng ra hồ Tà Đùng, "Vịnh Hạ Long" trên Tây Nguyên. Bà con thường xuyên lui tới chăm nom miếu đá và xem đây như một bảo vật linh thiêng cần được gìn giữ và lưu truyền cho muôn đời sau.
Hiện nay, trong khuôn viên đặt Thần Đá, cộng đồng người Mạ đã chỉnh trang, xây dựng tươm tất, tạo thuận lợi cho bà con và khách du lịch viếng thăm. Đây cũng là nơi mà người Mạ thực hiện các các lễ cúng truyền thống cầu nguyện sức khỏe, cuộc sống bình an, thời tiết thuận lợi cho mùa màng và may mắn cho gia đình.
Từ đây, du khách cũng có thể ghé thăm bon người Mạ, núi tổ tiên, nghe các câu chuyện truyền thuyết về núi Tà Đùng, đá mồ côi, trống đá... lý giải sự ra đời của vùng đất, con người, văn hóa nơi đây.
