Cuộc đình công chưa từng có trong lịch sử
Tháng 5.2023, hơn 160.000 thành viên của Hiệp hội diễn viên và 11.000 thành viên Hiệp hội nhà văn/biên kịch tại Hollywood cùng khởi phát một cuộc đình công và biểu tình nhắm vào các công ty giải trí lớn. Nguyên nhân là bởi mức thù lao thấp, tiền phí bản quyền giảm, số giờ làm tăng và việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI vào viết kịch bản khiến số lượng công việc giảm sút.
Cuộc đình công này gây ra thiệt hại nặng nề cho ngành công nghiệp nội dung, làm đình trệ quá trình sản xuất, phân phối và quảng bá các chương trình truyền hình và phim điện ảnh. Nhiều dự án phim đang sản xuất buộc phải tạm dừng như: Gladiator 2 và Mission: Impossible - Dead Reckoning Part 2, Stranger Things và Yellowstone.
Ngày 24.9 vừa qua, sau nhiều ngày đám phán, căng thẳng giữa Hiệp hội nhà văn/biên kịch (WGA) và Liên minh các nhà sản xuất phim điện ảnh và truyền hình (AMPTP) đã “hạ nhiệt” bằng một thỏa thuận sơ bộ, theo đó các biên kịch sẽ chấm dứt biểu tình trên đường phố nhưng vẫn chưa trở lại làm việc cho đến khi “các thỏa thuận được văn bản hóa và ký kết trong hợp đồng”. Nội dung chi tiết thỏa thuận chưa được công bố, nhưng theo WGA thì chúng là “chưa có tiền lệ”, “gia tăng bảo vệ quyền lợi cho mọi thành viên của hiệp hội”.
Dù đã đạt thỏa thuận với các nhà văn và biên kịch, nhưng cuộc khủng hoảng ở Hollywood vẫn chưa thể đi đến hồi kết, bởi sau đây đại diện các công ty sản xuất phim tiếp tục phải đàm phán với 2 tổ chức khác là Hiệp hội Diễn viên Màn ảnh - Liên đoàn Nghệ sĩ Truyền hình và Phát thanh Mỹ (SAG-AFTRA) và Hiệp hội Đạo diễn (DGA).
Ảnh hưởng đến thị trường điện ảnh Việt Nam
Hollywood là thị trường sản xuất phim lớn nhất thế giới, lẽ dĩ nhiên, mỗi “cái hắt hơi” ở nơi này cũng có ảnh hưởng đến thị trường phim toàn cầu, trong đó có Việt Nam.
Theo một báo cáo giải trình của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trước Quốc hội, 85% số lượng phim điện ảnh phát hành hằng năm tại các hệ thống rạp nước ta là phim nhập ngoại (con số cụ thể là 240 phim ngoại, trong khi phim sản xuất trong nước là khoảng 40 phim).
Trong số 240 phim nhập, phim Hollywood chiếm số lượng lớn. 12 studio lớn của Hollywood đều đã và đang làm việc với các đại lý và nhà rạp để phân phối phim tại Việt Nam. Khi công việc sản xuất phim tại Hollywood bị đình trệ sẽ khiến các rạp thiếu phim để chiếu.
Tuy nhiên, theo cây bút Nguyên Lê - nhà phê bình phim gốc Việt - từng viết cho các tạp chí nổi tiếng tại Mỹ như Fangoria và Rotten Tomatoes, tình hình không đến nỗi bi quan. “Cuộc đình công xảy ra đã lâu, tôi cho rằng các nhà phát hành phim tại Việt Nam phần nào đã có sự chuẩn bị. Dù thiếu hụt nguồn phim từ Hollywood nhưng vẫn còn các phim từ Hàn Quốc, Pháp hay Nhật Bản để mang về chiếu, chưa kể một số phim khác từ các quốc gia Đông Nam Á như: Thái Lan, Indonesia, Malaysia thời gian qua cũng đã xuất hiện tại Việt Nam” - anh Nguyên Lê cho biết.
Sự biến mất - dù chỉ là tạm thời - của các phim Hollywood cũng là thời cơ cho phim Việt vươn lên giành thị phần. Một nhà đầu tư phim Việt giấu tên nhìn nhận, đây là cơ hội tốt cho các nhà sản xuất phim Việt đưa “đứa con tinh thần” của mình ra rạp chiếu.
Tuy nhiên, theo nhà phê bình Nguyên Lê, thời cơ là có nhưng bản thân các nhà sản xuất phim Việt cần có đủ nội lực để vươn lên chiếm lấy mảng thị phần này trước khi Hollywood “phục hồi công lực”. “Trên lý thuyết thì đúng là phim Việt có thể tận dụng thời cơ này để “xuất chiêu”. Nếu đây là một cuộc đua thì rõ ràng đã đến lúc để phim Việt vượt lên khi mà đối thủ đang có lỗi kỹ thuật. Phim Việt dù có nhiều tiến bộ, nhưng vẫn chưa đủ số lượng và chất lượng để tận dụng được cơ hội này.
Một xu hướng khác, vốn đã được các rạp vận dụng để lấp đầy công suất trong giai đoạn rạp phim mới được mở cửa lại sau dịch COVID-19 là: đem trình chiếu lại các tác phẩm Hollywood kinh điển. Từ sau đại dịch, hệ thống rạp Việt đã chứng kiến nhiều siêu phẩm kinh điển như loạt phim “Chúa tể những chiếc nhẫn”, “Harry Potter” và sắp tới đây là bộ ba “The Batman” quay lại rạp chiếu.
