Theo Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng, nội dung trọng tâm xuyên suốt của hội nghị chính là dẫn luận, hệ thống lại các quan điểm của Đảng, tư tưởng của Bác Hồ về văn hoá. Phát huy được đầy đủ các nội hàm xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Triển khai hệ giá trị con người Việt Nam - đó là con người Việt Nam yêu nước, trọng lẽ phải, giàu tình thương, có khát vọng xây dựng đất nước...
Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh
Cách đây tròn 75 năm, vào ngày 24.11.1946, tại Nhà hát Lớn ở Thủ đô Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khai mạc Hội nghị Văn hoá toàn quốc lần thứ nhất. Trong diễn văn khai mạc, Người khẳng định nhiệm vụ “Xây dựng nền văn hoá mới của nước nhà phải lấy hạnh phúc của đồng bào, dân tộc làm cơ sở”. Người cũng đề cao sứ mệnh của văn hoá, nghệ thuật trong xây dựng con người Việt Nam yêu nước, độc lập, tự cường, tự chủ, “văn hoá soi đường cho quốc dân đi”.
Hai năm sau, Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ hai do Đảng ta chỉ đạo, đã diễn ra từ ngày 16 đến 20.7.1948 tại xã Đào Giã, huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ, khi cả nước đang trường kỳ kháng chiến chống Pháp. Cùng với Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất năm 1946, Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ hai năm 1948 được xem là “Hội nghị Diên Hồng” đầu tiên về văn hóa - nơi Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh vạch rõ nội hàm và đích đến của “nền văn hóa mới của nước Việt Nam mới”; thực sự là ánh sáng soi đường tập hợp đông đảo lực lượng văn nghệ sĩ, trí thức, các nhà khoa học trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.
Thấm nhuần lời dạy và kế thừa tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về “công cuộc kiến thiết nước nhà có bốn vấn đề phải coi trọng ngang nhau: Chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá”, văn hoá luôn là lĩnh vực được Đảng và Nhà nước ta quan tâm. Đại hội XIII của Đảng xác định, phát triển nhanh và bền vững đất nước dựa chủ yếu vào việc phát huy tối đa nhân tố con người; lấy con người là trung tâm, mục tiêu và động lực phát triển của đất nước. Trong xây dựng văn hoá lấy trọng tâm là chăm lo cho con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp.
Nói về hội nghị văn hoá toàn quốc, nhà nghiên cứu văn hoá, TS Nguyễn Ánh Hồng - nguyên Trưởng khoa Văn hoá phát triển (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) cho rằng, Hội nghị diễn ra có ý nghĩa đánh dấu một giai đoạn phát triển mới của đất nước ta. Thông qua hội nghị này nhằm khẳng định, nhìn nhận vai trò vị trí quan trọng của văn hóa. Khi văn hóa được coi là nguồn lực nội sinh, thì việc tiến hành Hội nghị có ý nghĩa cấp thiết, giúp chúng ta xác định được hệ giá trị của văn hóa Việt Nam, có cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển đề án đến giữa thế kỷ XXI.
TS Nguyễn Ánh Hồng cho rằng, xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam ngày hôm nay là vấn đề cấp bách, cấp thiết, có ý nghĩa cả trên phương diện lý luận và thực tiễn. Trong những nguồn lực tạo nên sức mạnh mềm Việt Nam, sự đa dạng văn hóa là một trong những yếu tố quan trọng, không chỉ tạo nên sức hấp dẫn to lớn của Việt Nam đối với thế giới bên ngoài, mà còn là nền tảng hình thành nội lực cho sự phát triển của đất nước. Sự đa dạng của các nền văn hóa, các cộng đồng văn hóa ở Việt Nam tạo ra môi trường để tăng cường tình đoàn kết, sự gắn bó giữa các cộng đồng.
“Hội nghị văn hóa toàn quốc là nền tảng đưa nước ta mở ra một thời kỳ phát triển mới, với một ý chí độc lập tự cường của nhân dân ta. Từ đó đưa ra các giải pháp phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong tiến trình xây dựng và phát triển đất nước. Hướng tới những mục tiêu mà Đại hội XIII của Đảng đã xác định, đến năm 2030, nước ta là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, nay là nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là trở thành nước phát triển, thu nhập cao” - TS Nguyễn Ánh Hồng phân tích.
Không để văn hoá lỡ nhịp “chuyến tàu” phát triển
TS Nguyễn Viết Chức - Phó Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Văn hóa - Xã hội (Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) phân tích, có thể thấy rằng, vị trí, vai trò của văn hóa cũng đã được nhắc lại nhiều lần trong chiến lược của Đảng qua các thời kỳ. Trước đây, Bác Hồ từng nói “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”. Các văn kiện của Đại hội Đảng khóa XIII lần này đã dành sự quan tâm rất lớn đến văn hóa, kế thừa nhận thức có tính chiến lược coi văn hóa là nền tảng tinh thần xã hội, là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Với chiến lược như vậy, sau Đại hội, muốn triển khai tinh thần đó đến toàn quốc thì việc tổ chức Hội nghị Văn hóa toàn quốc là rất kịp thời, hoàn toàn đúng đắn.
Theo TS Nguyễn Viết Chức, nhìn lại chặng đường mấy chục năm qua, hay gần đây là đợt bùng phát dịch bệnh lần thứ tư đã cho thấy nhiều mặt tích cực và tiêu cực, điểm mạnh và điểm yếu của văn hóa Việt Nam. Bên cạnh tinh thần tương thân tương ái, tình nghĩa đồng bào thể hiện rất rõ trong lúc khó khăn, thì vẫn còn đó những sai phạm, tiêu cực. “Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã từng nhấn mạnh, suy thoái đạo đức lối sống dẫn đến việc phai nhạt lý tưởng, tham nhũng, tham ô tiêu cực... Nguyên nhân sâu xa cũng bắt nguồn từ văn hóa. Bởi, nếu có văn hóa thì tại sao trong thời kỳ xây dựng đất nước, trong dịch bệnh khó khăn lại xuất hiện tiêu cực, tham nhũng được. Do đó, việc tổ chức Hội nghị Văn hóa toàn quốc cũng là dịp để chúng ta có thể nhìn nhận lại một cách sâu sắc những vấn đề này” - TS Nguyễn Viết Chức nói.
Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội - cho rằng, việc tổ chức Hội nghị Văn hóa toàn quốc sẽ là một “Hội nghị Diên Hồng” để lãnh đạo Đảng, Nhà nước đưa ra những thông điệp quan trọng về văn hóa, cũng như là cơ hội để huy động trí tuệ tập thể của đội ngũ văn nghệ sĩ, hiến kế phát triển văn hóa là hết sức cần thiết.
Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, bối cảnh chuyển đổi số đang đặt ra nhiều thuận lợi và thách thức cho sự phát triển khiến cho ngành văn hoá, thể thao và du lịch không thể đứng ngoài cuộc nếu không muốn bị lỡ chuyến tàu rất quan trọng trong sự phát triển mới của văn minh nhân loại. Trong bối cảnh đó, ông cho rằng, cần phải xác định một tầm nhìn về văn hóa số mà ở đó, những giá trị, lối sống, thói quen, ứng xử của con người được định hình bởi công nghệ số, kinh tế số, xã hội số và các công dân số.
“Khi chúng ta xây dựng được nền văn hóa số phù hợp với sự phát triển đất nước, chúng ta sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của công nghệ số, môi trường lành mạnh cho sự phát triển nhân cách của công dân số. Những lối sống, ứng xử lệch chuẩn gần đây trên mạng xã hội càng khiến chúng ta có thêm quyết tâm xây dựng văn hóa số lành mạnh, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững đất nước” - PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng, nội dung trọng tâm xuyên suốt của Hội nghị chính là dẫn luận, hệ thống lại các quan điểm của Đảng, tư tưởng của Bác Hồ về văn hoá. Dựa trên đường lối của Đảng ta, đặc biệt là tinh thần của chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề văn hoá được Đảng ta xác định là kim chỉ nam cho hành động. Chúng ta nhìn lại một cách sâu sắc hơn 35 năm dưới sự đổi mới của Đảng về văn hoá đã đạt được thành tựu, còn tồn tại khó khăn, yếu kém gì? Từ đó rút ra được những nguyên nhân, bài học kinh nghiệm, để có nhận thức đúng đắn.
Kỳ vọng được đặt ra sau Hội nghị là phải nhận thức đúng hơn, sâu sắc hơn, toàn diện hơn về quan điểm, đường lối của Đảng ta về văn hoá. Khi và chỉ khi nhận thức đầy đủ, có hệ thống và nâng tầm nhận thức của mỗi cán bộ, đảng viên thì chúng ta mới có điều kiện thực hành văn hoá đúng đường lối, quan điểm của Đảng, mới không đi chệch hướng, phát huy được đầy đủ các nội hàm xây dựng nền văn hóa mà chúng ta đang hướng đến là tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đó là nền văn hoá biết tiếp thu các tinh hoa văn hoá của nhân loại trong quá trình tiếp biến, chủ động khắc phục những tác động của văn hoá ngoại lai, ảnh hưởng tiêu cực trong quá trình hội nhập.
Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, sau Hội nghị cũng đặt ra nhiệm vụ phải xác định hệ sinh thái văn hoá mà bao trùm xuyên suốt là xây dựng cho được môi trường văn hoá tiếp cận theo hướng chọn việc, chọn điểm, chọn lĩnh vực và phải ưu tiên trong vấn đề văn hoá doanh nghiệp và dân sinh. Khi chúng ta xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì phải coi doanh nghiệp là “trái tim” của nền kinh tế. Do đó phải xây dựng môi trường này đảm bảo hàm lượng văn hoá trong kinh tế và kinh tế trong văn hoá.
Đặc biệt, sau Hội nghị, cần phải tập trung thực hành để triển khai hệ giá trị con người Việt Nam mà nghị quyết đã đề ra. Đó là con người Việt Nam yêu nước, trọng lẽ phải, giàu tình thương, có khát vọng xây dựng đất nước. Phải đặt con người trong tổng thể, vừa là nhân vật trung tâm, chủ thể xây dựng văn hoá, ngược lại văn hoá hình thành nên phẩm chất cao quý của con người Việt Nam. Đó là con người của thời đại hội nhập, giữ được bản sắc văn hoá dân tộc. V.T-M.H
