Luật Điện ảnh được Quốc hội thông qua tháng 6.2006 có hiệu lực thi hành từ tháng 1.2007 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điện ảnh được Quốc hội thông qua tháng 6.2009 và có hiệu lực thi hành từ tháng 10.2019. Trải qua 12 năm thi hành, Luật Điện ảnh đã tạo nên hành lang pháp lý cho các đối tượng tham gia hoạt động điện ảnh, tạo cho điện ảnh Việt Nam cơ chế và điều kiện phát triển như NSƯT Thu Hà - quyền Cục trưởng Cục Điện ảnh Việt Nam, nhấn mạnh.
Tuy nhiên, như PGS-TS Tạ Quang Đông - Thứ trưởng Bộ VHTTDL nêu rõ: Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển không ngừng của khoa học công nghệ, Luật Điện ảnh hiện hành đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập cần được nghiên cứu để có điều chỉnh phù hợp, hoàn thiện môi trường pháp lý cho hoạt động điện ảnh phát huy vai trò và ý nghĩa chiến lược.
Những bất cập của Luật Điện ảnh
Bà Thu Hà cho biết: Vấn đề khai thác, phổ biến phim trên môi trường mạng internet, xem phim trên thiết bị di động cá nhân chưa được đề cập đầy đủ trong luật. Vấn đề vi phạm bản quyền, cạnh tranh không lành mạnh, hạn chế cạnh tranh… với nhiều diễn biến phức tạp mà luật chưa quy định, chưa có chế tài xử lý. Đáng chú ý là Luật Điện ảnh hiện nay đang hạn chế việc hợp tác quốc tế trong đó có việc cung cấp dịch vụ và sản xuất phim có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam. Trong khi xu thế hợp tác làm phim đa quốc gia ngày càng phát triển, mang lại nhiều lợi ích quốc gia, không chỉ riêng việc quảng bá du lịch, hình ảnh quốc gia.
Đầu năm 2019, Bộ trưởng Bộ VHTTDL ban hành quyết định số 33/QĐ-BVHTTDL ngày 28.2.2019 về xây dựng các đề án trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ năm 2019, trong có hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Điện ảnh (sửa đổi) trình Chính phủ tháng 10.2019.
Điểm nổi bật trong 5 chính sách mới
Bộ VHTTDL xây dựng 5 chính sách với các giải pháp cụ thể cho sửa đổi Luật Điện ảnh.
Ở chính sách 1, khuyến khích, thu hút tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động điện ảnh, có mấy giải pháp, đáng chú ý là việc bãi bỏ các nội dung liên quan đến cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh sản xuất phim, bãi bỏ quy định doanh nghiệp nhập khẩu phim phải có rạp chiếu phim, quy định mở rộng đơn vị sự nghiệp có chức năng hoạt động điện ảnh được nhập khẩu và phát hành phim. Xây dựng chính sách ưu đãi cho các đoàn làm phim nước ngoài.
Chính sách 2 đề cập tới việc đặt hàng sản xuất phim sử dụng ngân sách Nhà nước, mở rộng nhóm đề tài và thay đổi phương thức Nhà nước đặt hàng sản xuất phim sử dụng ngân sách Nhà nước không qua đấu thầu. Ở chính sách 3 về quản lý phát hành và phổ biến phim, giải pháp đưa ra là quy định số buổi chiếu phim Việt Nam đối với mỗi phòng chiếu và tỉ lệ quy định chiếu phim Việt Nam theo đơn vị thời gian.
Và phân cấp quản lý cho UBND cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nhằm quản lý nội dung các phim phát trên Internet, phim khai thác từ vệ tinh do các doanh nghiệp có máy chủ đặt tại VN và đăng ký kinh doanh tại địa phương phát hành. Hai chính sách 4, 5 về hỗ trợ và khuyến khích các hoạt động xúc tiến, phát triển và quảng bá điện ảnh, lưu chiểu, lưu trữ phim…
Ai được lợi?
Việc sửa đổi Luật Điện ảnh nhận được nhiều góp ý, tham luận của các đại biểu quan tâm tới sự phát triển của ngành điện ảnh Việt Nam. Nếu những sửa đổi được thông qua, Luật Điện ảnh mới sẽ tạo điều kiện thu hút nhiều đơn vị, cá nhân tham gia sản xuất phim, nhập khẩu và phát hành phim hơn, thu hút nguồn lực xã hội hóa nhiều hơn. Phim Việt sẽ có nhiều cơ hội được trình chiếu trên sân nhà hơn.
NSND Đặng Xuân Hải - Chủ tịch Hội Điện ảnh Vệt Nam - đề xuất việc hạn chế đầu tư phát triển các cụm rạp chiếu phim ở thành phố nhưng ưu tiên xây dựng rạp chiếu ở nông thôn vùng sâu, vùng xa, tăng thuế nhập khẩu phim ngoại, tăng dần tỉ lệ phim Việt chiếu rạp theo chiến lược và quy hoạch phát triển điện ảnh đến 2020 tầm nhìn 2030 được Chính phủ phê duyệt là năm 2020 ít nhất phải đạt 35% số buổi chiếu phim truyện Việt Nam trên tổng số buổi chiếu rạp và năm 2030 phải ít nhất 45%.
TS Ngô Phương Lan - Chủ tịch Hiệp hội xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam - đề nghị nên đưa thêm các khái niệm: Thị trường điện ảnh, quảng bá điện ảnh, tiếp thị phim... vào Luật Điện ảnh. Về 5 chính sách đưa ra, bà cho rằng chính sách 1 quá chung chung, chính sách 2 còn hạn hẹp… Và khi đặt ra ưu đãi về thuế cho đoàn nước ngoài làm phim, cũng nên tính đến ưu đãi các đoàn làm phim trong nước từ thuế, đầu ra cho phim.
Ông Đỗ Duy Anh - nguyên Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh, đặc biệt nhấn mạnh sự cần thiết phải xây dựng quỹ hỗ trợ phát triển điện ảnh, để tạo điều kiện chủ động về tài chính trong sáng tạo, phổ biến tác phẩm điện ảnh..
Đại diện Cty TNHH BHD khẳng định cần đảm bảo một thị trường cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài cũng như một cơ chế đối xử bình đẳng giữa phim điện ảnh trong nước và nước ngoài. Luật Điện ảnh (sửa đổi) cần bổ sung các quy định cụ thể về tỉ lệ phân chia doanh thu bán vé bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, giữa phim Việt và phim nước ngoài. Ngoài ra cần thiết kế các rào cản kỹ thuật về thương mại để hỗ trợ điện ảnh Việt phát triển. Hàn Quốc chính là bài học lớn về việc tận dụng lợi thế của các quy định về giờ chiếu, suất chiếu tối thiểu cho phim nội địa để khuyến khích điện ảnh quốc gia phát triển…
