Đạo diễn, NSƯT Nhâm Minh Hiền: “Tôi là người thích xông lên phía trước”

Trong suốt cuộc trò chuyện với anh, câu hỏi đó luôn gợi lên và đến cuối buổi thì câu trả lời đã rõ: Đối với Nhâm Minh Hiền, mọi thể loại chỉ là chất liệu, phương tiện để anh thể hiện ý tưởng, để cất lên tiếng nói riêng của mình về cuộc sống.

10 năm về Đài Phát thanh Truyền hình Lâm Đồng công tác là quãng thời gian đặc biệt quý giá để anh làm phim thời sự - tài liệu. Trung bình cứ 1 tuần làm 1 phóng sự tài liệu, 10 năm là con số không nhỏ. Hiền đã đem về nhiều giải thưởng quan trọng cho Đài. Trước đó, Hiền làm cho Hãng phim TFS (TP Hồ Chí Minh) và sau 10 năm ở Lâm Đồng, anh trở về TP Hồ Chí Minh và làm nhiều phim cho các Hãng và các đơn vị khác...

Vì sao anh đam mê làm phim tài liệu?

- Hiền học Đại học Luật năm 1985,  thích đọc báo và ham đi nhiều, thấy nhiều, vốn sống nhiều để tránh những ảo tưởng về sự phồn hoa của sân khấu, màu hồng của ánh đèn. Phim tài liệu giúp Hiền có góc nhìn nhân sinh trực diện vào cuộc sống, nhận định chính xác cái tốt, xấu giúp mình đứng vững trong cuộc sống.

Mảng đề tài nào anh vẫy vùng nhất?

- Mảng chân dung những con người bị lãng quên. Họ là những cựu chiến binh, những người khuyết tật... tóm lại là những con người bình dị, vượt khó, vươn lên trong cuộc sống. Hiền lắng nghe tâm tư họ, câu chuyện của họ và cuộc sống họ thấm đẫm vào mình lúc nào không hay. Như nhân vật ông Lê Kích, trợ lý của đại tướng Võ Nguyên Giáp, người nghĩ ra cách đánh áp sát khi địch tấn công, hay câu chuyện về những vận động viên thi đấu ở Para Games...

Anh có thể sáng tạo, làm việc ở nhiều mảng khác nhau trong điện ảnh, vì sự thách thức với chính mình hay bởi tạng anh không chỉ làm một việc?

- Vì không thích lặp lại chính mình, tự khám phá ra mình có thể chính phục tới đâu. Ngay khi Hiền thử bắt tay làm phim hình sự như “Đặc vụ Ma Cao” (phim có chỉ số rating cao), cũng tìm cách kể khác đi. Đây cũng là phim Hiền mời thêm diễn viên châu Á tham gia, cũng là dịp kiểm nghiệm xem mình có khả năng giao tiếp với diễn viên nước ngoài không. Và khi chỉ đạo diễn xuất, Hiền thị phạm là họ hiểu, bởi điện ảnh là ngôn ngữ không biên giới.

Niềm vui sáng tạo là được thở, được sống, trải nghiệm trong nhiều chuyện.

Ở vào độ tuổi không còn trẻ nữa, theo lẽ thường sức khỏe vật chất - tâm lý đều suy giảm, dẫn đến sức sáng tạo cũng giảm, Hiền có làm gì để chống lại quy luật của thời gian?

- Nghề làm phim cực lắm, với tiến độ trung bình 2 ngày/tập để đáp ứng yêu cầu nhà sản xuất, ngày làm việc không dưới 18 giờ, mình phải nhiều năng lượng, hứng khởi để kể những câu chuyện mới. Mỗi bộ phim như một đứa con, mình yêu đứa con đó. Khi nó trưởng thành, lại muốn có đứa con khác.

Anh có bao giờ tự hỏi: Nhâm Minh Hiền là ai?

- Hiền có thói quen sáng sớm đi làm, nhìn dòng người đi lại như những con ong rời tổ đi kiếm mồi, mỗi người có hoàn cảnh, số phận riêng và Hiền cảm thấy may mắn được cha mẹ cho đi học từ nhỏ đàng hoàng. Tối về Hiền suy nghĩ xem hôm nay đã làm tốt nhất việc mình nghĩ ra chưa, có nói gì sai không. Chỉ có điều mình tự tin là một con người đam mê, truyền cảm hứng cho người khác. Diễn viên nghe tiếng đạo diễn trong bộ đàm là biết tâm trang anh Hiền, nhiều khi mình hét với diễn viên: Khóc đi, gào lên... và sẵn sàng thị phạm ngay nếu cần.

Anh có nghĩ ngôi sao may mắn chiếu vào số phận?

- Cuộc đời có chữ duyên và may mắn. Duyên đưa mình đến với nghề, đến với phim tài liệu, phim truyện. May mắn là mình có cơ hội. Còn nắm lấy cơ hội và tỏa sáng thì phải có khả năng. May mắn đi theo thử thách. Hiền không theo tôn giáo nào, nhưng có nghiên cứu thuyết đạo Phật, tin vào tử vi. Không ai toàn may mắn cả, cũng như “bạo phát bạo tàn”. Cuộc đời như đồ thị hình sin, trồi sụt lên xuống. Hiền thích câu danh ngôn: "Con người ai cũng có sai lầm, thất bại nhưng nhìn ra và đối diện nó mới là giỏi và thành công”.

Huyền thoại Steve Jobs (Mỹ) từng nói đại ý: Hãy phát huy tối đa điểm mạnh của mình vì con người không có thời gian để sửa chữa những điểm yếu của mình.  Anh có nghĩ thế?

- Chiến thắng bản thân mình là khó nhất. Để sửa sai và làm tốt hơn, phải luôn soi lại mình.

Đạo diễn phải biết kể câu chuyên một cách chân thực nhất, cảm xúc nhất, mạnh mẽ nhất.

Anh nghĩ gì về sự láu cá trong nghệ thuật?

- Tôi muốn nói về sự láu cá theo nghĩa tích cực. Đạo diễn phải biết “bơm lửa” cho sàn diễn nóng lên, phải biết trò chuyện, khêu gợi khả năng diễn viên, thậm chí khen quá lên một chút, nói quá lên một chút về tầm quan trong của họ trong phim, để diễn viên có nhiệt. Và đạo diễn phải thị phạm, mô tả cho diễn viên hiểu rõ nhân vật và không phải thắc mắc tại sao họ phải di chuyển theo hướng này, phải nói câu thoại này. Có lần, tôi nói với một diễn viên khi bạn ấy e ngại phải nhảy xuống nước trong một cảnh diễn: Nếu bạn làm tốt cảnh này thì nhà sản xuất sẽ nhớ bạn vào phim sau vì bạn biết hy sinh vì nghệ thuật. Khi khác, tôi cần một giọt nước mắt hối hận của diễn viên cho nhân vật, tôi đã giả bộ chê bai, mắng xối xả, rằng đã thất vọng vì chọn bạn vào vai diễn... Rồi khi quay xong, tôi đã xin lỗi và giải thích để bạn ấy hiểu... Đạo diễn có láu cá cũng là để diễn viên gắn bó trách nhiệm hơn với nghề.

Cùng với sự dữ dội, phim truyện truyền hình của Hiền còn mang chất lãng mạn, của hiếm trong cuộc sống nghiệt ngã nhiều khi “khô cằn”?

- Trong phim “Thuyền giấy”, tôi muốn thể hiện ý tưởng: Cho dù ước mơ mong manh như con thuyền, con người cũng không bỏ cuộc với hình ảnh hai mẹ con lúc bên nhau bờ sông cùng chơi trò chơi thả thuyền. Và  Hiền tự sáng tác ra lời cho diễn viên hát nghêu ngao: “Thuyền giấy ơi cho về nơi xa xôi/ Thuyền giấy trôi về nơi phương xa/ Cho con bao ước mơ, cho con gặp ba con...”

Hay cảnh về sự tự tình của một đôi yêu nhau sống ở nông thôn, họ nằm trên xuồng trôi mênh mông và hứa hẹn về tương lai...

Hiền nói gì về sự khác nhau giữa phim truyện truyền hình phía Nam và phía Bắc?

- Khác nhau ở chỗ phim trong Nam vẫn trọng sự tự nhiên, chân thực không thích quá lên (over) trong ngôn ngữ, hành động.  Trong khi nhiều cảnh chửi nhau, hăm dọa chỉ trong phim  Bắc mới có. Phim phía Nam, giang hồ gặp nhau nói chuyện phải quấy không xong là giải quyết liền còn phim Bắc hay hăm dọa. Về tâm lý, phim trong Nam diễn xuất chú ý nhiều ở nội tâm bên trong, có điều việc lồng tiếng đã ảnh hưởng đến chất lượng diễn xuất của diễn viên. Còn muốn thu thanh trực tiếp như phim ngoài Bắc phải có thời gian và môi trường. Phim truyền hình phía Bắc quay tốc độ 3-4 ngày 1 tập phim còn phía  Nam 2 ngày/1 tập.

Anh có bí quyết gì để duy trì sức cảm hứng trong lao động sáng tạo?

- Làm phim phải chịu áp lực nhà sản xuất. Hiền có may mắn là được làm phim liên tục, hết phim ngắn đến phim dài. Gia đình nhiều khi cũng lo nhưng Hiền đi làm thấy khỏe, thấy vui, ở nhà là mệt mỏi. Đam mê nghề giúp mình vượt lên sức khỏe để cống hiến.

Bản thân mình thích xông lên phía trước. Hãy làm hết, làm tốt nhất ý tưởng hôm nay, vì ai biết ngày sao ra sao.

Anh hiện đang làm phim gì?

- Tôi vừa chọn cảnh xong cho bộ phim 32 tập “Chống lại số phận” sẽ phát trên SCTV14. Ngày 3.7 vừa bấm máy, sẽ quay khoảng 60 ngày, nội dung nói về sự chung thủy của con người trong thời đại ngày nay, câu chuyện về tình yêu, về gia đình. Câu slogan của phim là “Khi tham vọng nổi dậy thì khổ đau sẽ tới”.

Trong nghệ thuật với anh thì điều gì quan trọng nhất?

- Luôn luôn đổi mới và sáng tạo. Mình làm 1 sản phẩm phục vụ cho truyền hình, kể chuyện đa số khán giả xem, gắn cái tôi vào trong tác phẩm phải khéo léo, tế nhị, không quá phô trương. Mỗi phân đoạn quay đều phải có gì cho khán giả coi, diễn viên cần diễn để khán giả thích nhất chứ không phải đạo diễn. Tôi luôn đặt mình vào lăng kính khán giả nhìn monito (màn hình) rồi sau mới bằng kinh nghiệm của mình đánh giá diễn xuất.

Còn trong cuộc sống, điều gì là cốt yếu?

- Chân thật. Xuất phát điểm nào không quan trọng, quan trọng là đi đến đâu, có đi đến tận cùng không.

Anh là người tham vọng?

- Khát vọng chứ không tham vọng. Tham vọng là làm tất cả bất chấp để đạt cái mình muốn.

Khát vọng là khát khao, ước mơ được cống hiến, làm ra nhiều tác phẩm tốt.

Xin cảm ơn anh và chúc anh luôn sáng tạo.