Những ngày đầu tháng 7.2022, sau gần 2 tiếng đồng hồ di chuyển, men theo con đường ngoằn ngoèo, khúc khuỷu bám ven hồ Hòa Bình, PV Báo Lao Động đã có mặt tại xã Vầy Nưa, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình.
Trong gian phòng học mầm non cũ đang diễn ra lớp chữ Dao của ông Bàn Văn Thân (80 tuổi), hơn 30 học viên với đủ mọi lứa tuổi đang đọc theo những âm vần của chữ Dao cổ. Trong mắt của người thầy đã đến tuổi "xưa nay hiếm", vẫn ánh lên sự nhiệt huyết với từng con chữ Nôm Dao.
Sinh ra và lớn lên tại xóm Dướng, xã Vầy Nưa, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình, đối với ông Thân, những con chữ Nôm Dao như sợi dây gắn kết cộng đồng, kết nối tâm linh và trong đó chứa đựng những giá trị văn hóa, đạo đức.
Ông Bàn Văn Thân cho biết: "Tôi bắt đầu dạy chữ Dao cho bà con từ năm 2009. Lớp học đầu tiên được mở ở xóm Dướng, xã Vầy Nưa, với 130 học viên".
Theo ông Thân, trước đây trong cộng đồng người Dao ở Hòa Bình thường xuyên mở các lớp học chữ Nôm. Tuy nhiên, qua thời gian, những lớp học tiếng Dao cứ ít dần rồi mất hẳn.
Trải qua nhiều vị trí công tác ở xã Vầy Nưa, nhận thấy rằng người biết chữ Dao ngày càng ít và có nguy cơ mai một, nhờ sự trợ giúp của những thành viên mạng lưới bảo tồn tri thức bản địa dân tộc thiểu số tỉnh Hòa Bình, năm 2009, ông Thân đã lập tờ trình đề nghị UBND xã Vầy Nưa cho dạy phổ biến chữ Nôm – Dao cho cán bộ và nhân dân trong vùng.
Nói về những khó khăn khi truyền dạy tiếng Dao cho học sinh, ông Thân bộc bạch - Học chữ Nôm đã khó, để hiểu, dịch nghĩa, phiên âm sang tiếng dân tộc Dao còn khó hơn, đòi hỏi người học phải thực sự đam mê học hỏi.
Đều đặn mỗi tháng 2 buổi, cứ đến lịch hẹn, không ai bảo ai, mọi người đều chủ động tập trung đến lớp cùng nhau ôn lại bài cũ chờ thầy đến. Học viên ở đây với đủ mọi lứa tuổi, từ những học sinh cấp 1 đến những ông, bà tóc đã lâm râm điểm bạc.
Cho đến nay, 3 lớp học tiếng Dao miễn phí, mỗi lớp kéo dài trên 3 năm của ông Thân đã truyền dạy được cho hàng trăm người dân xã Vầy Nưa.
Say mê đọc theo từng dòng chữ được thầy chỉ dạy, anh Lý Văn Thiện, xóm Lau Bai, xã Vầy Nưa, huyện Đà Bắc cho biết: "Lớp học được mở mỗi tháng 2 buổi, tranh thủ lúc nông nhàn, bà con cùng tập trung đến lớp để học chữ".
Theo anh Thiện, chữ Nôm - Dao giáo dục con người về đạo đức, nhân nghĩa, cách đối xử, ứng xử, cách làm ăn và đoàn kết, gắn bó với nhau trong cộng đồng dân tộc.
Mặc dù khó nhưng người biết chỉ cho người chưa biết, người giỏi hướng dẫn người chưa giỏi, hiện nay hầu hết người học đã nhận biết được mặt chữ và đọc viết cơ bản.
Trao đổi với PV, ông Bùi Văn Kỳ - Chủ tịch UBND xã Vầy Nưa, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình cho biết: "Xã Vầy Nưa có đến 50% dân số là bà con người dân tộc Dao, tập trung ở các xóm Dướng, Mó Nẻ, Thín và Lau Bai. Kể từ khi có lớp học chữ Dao của thầy Thân, số người biết chữ Dao cũng tăng lên đáng kể".
Theo ông Kỳ, việc mở lớp chữ Dao giúp ngôn ngữ, chữ viết, văn hóa người Dao được phổ biến rộng rãi, góp phần giữ gìn, bảo tồn nét đẹp văn hóa của dân tộc.
"Chính quyền địa phương luôn tạo mọi điều kiện thuận lợi để hỗ trợ cho thầy Thân và các lớp học của thầy được tiếp tục mở rộng, phát triển" - vị lãnh đạo chia sẻ.