Cấp thiết đào tạo nguồn nhân lực cho du lịch Việt Nam

Khủng hoảng nguồn nhân lực

Thống kê từ WTTC (Hội đồng lữ hành thế giới) cho thấy, chỉ trong hai năm 2020-2021, đại dịch COVID-19 đã làm mất đi 62 trên tổng số 334 triệu việc làm trong ngành du lịch. Có rất nhiều khuyến nghị, cảnh báo của nhiều tổ chức quốc tế và các chuyên gia trong lĩnh vực du lịch, khủng hoảng nguồn nhân lực du lịch khi đại dịch đi qua rất dễ xảy ra và mỗi quốc gia nên có sự chuẩn bị để giảm tránh hoặc không phải đối mặt với việc này.

Du lịch Việt Nam, rất tiếc lại đang rơi vào chính “khủng hoảng” đó khi năm 2020, dịch COVID-19 tác động sâu sắc và toàn diện, thay đổi toàn bộ chiến lược, kế hoạch và cấu trúc của ngành, trong đó có công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực du lịch. Nhiều doanh nghiệp du lịch gặp rất nhiều khó khăn, hoạt động cầm chừng hoặc dừng hoạt động. Điều này  ảnh hưởng lớn đối với người lao động du lịch khi các doanh nghiệp phần lớn chỉ duy trì bộ khung với số lượng rất nhỏ nhân viên, còn lại cho nghỉ việc hoặc chờ việc. Có doanh nghiệp hỗ trợ cho người lao động, có doanh nghiệp không và điều tất yếu sẽ dẫn đến việc chuyển đổi nghề nghiệp của người lao động.

Theo GS.TS. Nguyễn Văn Đính, đang có rất nhiều vấn đề đặt ra đối với nguồn nhân lực du lịch trong giai đoạn mở cửa và phục hồi ngành du lịch. Việt Nam cũng năm trong Top những nước mà ngành du lịch mất nhiều việc làm nhất do dịch bệnh. “Việc thiếu nhân lực trong ngành du lịch, kể cả nhân lực có chất lượng cao là điều khó tránh khỏi khi Việt Nam chính thức mở cửa và đang trong giai đoạn phục hồi trở lại” - ông Nguyễn Văn Đính đánh giá.

Việc rời bỏ nghề du lịch chuyển sang hoạt động trong lĩnh vực khác khiến cho tình trạng này dẫn đến việc thất thoát nguồn nhân lực đối với lĩnh vực du lịch. Một thực tế cũng cho thấy khi việc lựa chọn, chuyển đổi nghề nghiệp đã ổn định hơn, người lao động sẽ có tâm lý an tâm đối với công việc mới và không có ý định quay trở lại với du lịch.

Trước tình trạng này, bà Nguyễn Thanh Bình - Phó Vụ trưởng Vụ Khách sạn (Tổng cục Du lịch) đưa ra dự báo, thời gian tới, các đơn vị trong ngành du lịch sẽ phải gặp thách thức về nhiều mặt khi chuỗi cung ứng du lịch bị đứt gãy, giảm sút về chất lượng dịch vụ, sự xuống cấp về cơ sở vật chất kỹ thuật, thiếu hút nhân lực lao động...

Còn ông Vũ Thế Bình - Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam lại đưa ra góc nhìn khá thẳng thắn khi chỉ ra nguồn nhân lực vẫn luôn là điểm yếu của ngành du lịch Việt Nam, thậm chí trước cả giai đoạn ảnh hưởng dịch COVID-19. “Ngay trong lúc du lịch nước ta đang thịnh vượng nhất đã bộc lộ rất nhiều vấn đề như sự phát triển ồ ạt, không có định hướng rõ ràng, không có hệ thống quản lý chặt chẽ, tiêu chuẩn nghề nghiệp chưa tuân thủ nghiêm túc...” - ông Vũ Thế Bình nhìn nhận.

Thay đổi và thích ứng

Trong cuộc Hội thảo bàn về “Khôi phục và phát triển nguồn nhân lực du lịch trong bối cảnh bình thường mới” được tổ chức trong khuôn khổ Hội chợ Du lịch quốc tế Việt Nam (VITM Hà Nội 2022), nhiều ý kiến của các chuyên gia cho rằng, du lịch Việt Nam mở cửa trở lại thì việc đào tạo nguồn nhân lực là điều cấp thiết.

Ông Vũ An Dân - Giám đốc Trung tâm tư vấn và phát triển du lịch (Trường ĐH Mở Hà Nội) khẳng định, đại dịch COVID-19 giống như một phép thử lớn nhất từ trước đến nay về khả năng tồn tại và phục hồi của ngành du lịch. Một trong những yếu tố quan trọng cho sự phục hồi và bứt phá đối với ngành công nghiệp không khói - đó chính là nguồn nhân lực qua đào tạo.

Việc thích ứng và thay đổi trong các hoạt động đào tạo du lịch cần có một sự linh hoạt, có thể bắt đầu từ việc tận dụng các tài nguyên sẵn có, hay là việc điều chỉnh những gì được coi là cố định và ổn định để hướng đến mục tiêu cuối cùng là trang bị cho nguồn nhân lực mới những kỹ năng, kiến thức và thái độ cần thiết trong công việc.

Cùng đồng quan điểm, bà Nguyễn Thanh Bình cho rằng, cần phát triển nguồn nhân lực theo cơ cấu hợp lý, bảo đảm số lượng, chất lượng, cân đối về cơ cấu ngành nghề và trình độ đào tạo, đáp ứng yêu cầu cạnh tranh và hội nhập; Có chính sách khuyến khích thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực và thị trường lao động toàn diện; Chú trọng đào tạo kỹ năng nghề và kỹ năng mềm cho lực lượng lao động trực tiếp phục vụ du lịch, đặc biệt là đội ngũ hướng dẫn viên, thuyết minh viên du lịch tại điểm; Khuyến khích hình thành đội ngũ tình nguyện viên hướng dẫn, hỗ trợ khách du lịch...

Dưới góc độ của doanh nghiệp lữ hành, ông Lại Văn Quân - Giám đốc Công ty Du lịch Focustours tin tưởng, dù có khá nhiều nhân lực chuyển việc làm trong giai đoạn dịch bệnh bùng phát nhưng có không ít người vẫn còn đam mê và nhiệt huyết và “chỉ cần có cơ hội, chính sách tốt là họ sẵn sàng quay trở lại với nghề”.

Ông Lê Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Đào tạo (Bộ VHTTDL) cho biết thêm, mới đây Bộ VHTTDL đã ban hành quyết định phê duyệt Đề án “Phát triển nguồn nhân lực du lịch thích ứng với tác động của đại dịch COVID-19 giai đoạn 2021-2030”, trong đó xác định 3 nhóm giải pháp chính gồm Nhóm giải pháp cấp bách hỗ trợ nhân lực ngành du lịch, phát triển nguồn nhân lực của ngành thích ứng với đại dịch và chuẩn bị cho sự phục hồi; Nhóm giải pháp đảm bảo nguồn nhân lực du lịch trong giai đoạn phục hồi sau đại dịch; và Nhóm giải pháp phát triển nguồn nhân lực du lịch trong giai đoạn phát triển.

Ông Phạm Văn Thuỷ - Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch đánh giá, hơn nửa tháng từ ngày du lịch Việt Nam công bố mở cửa hoàn toàn, nguồn nhân lực chính là một trong những thách thức lớn phải đối mặt, vì vậy, “bài toán” về nguồn nhân lực cần phải được tính toán kỹ lưỡng, bổ sung kịp thời trong giai đoạn tới đây.

Ông Phạm Văn Thuỷ cũng không ngần ngại nhấn mạnh, ngoài nhân lực được đào tạo bài bản, đối với nguồn nhân lực tự do làm việc trực tiếp như nhà nghỉ, homestay... cần có những chính sách, giải pháp để bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ hay thậm chí là “cầm tay chỉ việc” cho các nhóm lao động này.