Theo đại diện Phòng Văn hóa TP.Hạ Long, trên vách núi Bài Thơ chỉ có 2 bài thơ của vua Lê Thánh Tông (được vua cho khắc trên vách núi năm 1468) và chúa Trịnh Cương (được chúa Trịnh Cương cho khắc năm 1729) là được ghi trong sử sách, tài liệu chính thức; những bài thơ khác chỉ được nhắc tới trong dân gian.
Trong quá trình các phòng, ban, đơn vị liên quan đang tiếp tục tham mưu phương án khôi phục lại vị trí cho bài thơ bị vùi lấp, TP.Hạ Long sẽ phối hợp với Sở Văn hóa - Thể thao Quảng Ninh xác định lại nguồn gốc bài thơ này. Bởi bài thơ được cho là của tác giả Nguyễn Cẩn, khắc trên vách đá vào năm 1910, không có trong có sách, tài liệu chính thức nào, từ tác giả cho đến vị trí.
Là một người gắn bó, am hiểu và dịch nghĩa các bài thơ cổ được khắc trên vách núi Bài Thơ, nhà thơ Trần Nhuận Minh khẳng định đây là bài thơ của Nguyễn Cẩn, được khắc lên vách núi năm 1910. Viện Hán nôm cũng có bản dịch nghĩa bài thơ này.
Tuy nhiên, cũng theo nhà thơ Trần Nhuận Minh, rất hiếm tài liệu chính thức nhắc tới bài thơ này, ngoại trừ một cuộc hội thảo năm 1992 xác định 3 bài thơ của Lê Thánh Tông, chúa Trịnh Cương và Nguyễn Cẩn nằm trong giá trị di sản của núi Bài Thơ. Hiện, ông Minh còn một cuốn sách ghi các nội dung của cuộc hội thảo năm đó.
Như Lao Động đã phản ánh, sau vài năm việc xây dựng khu Đền thờ bài thơ cổ núi Bài Thơ hoàn thành, mới đây, người dân và những người yêu thơ mới phát hiện một bài thơ được khắc trên vách núi, được cho là của Nguyễn Cẩn, bị vùi sâu dưới đất do khu vực có bài thơ này được đổ đất tôn cao nền – khoảng 2m.
Trước đây, bài thơ này ở trên vách núi, nằm thấp hơn so với các bài thơ của vua Lê Thánh Tông và chúa Trịnh Cương, nhưng nay lại nằm dưới lòng đất, phía trên là vườn hoa.
Theo một số người dân, khi đơn vị thi công thực hiện nâng nền một phần khu Đền, đã có người nhắc tới bài thơ trên, nhưng đơn vị thi công nói chỉ biết thực hiện theo hợp đồng.
Theo nhà thơ Trần Nhuận Minh, bài thơ của nhà thơ Nguyễn Cẩn là một trong 3 thi phẩm kiệt xuất trong chùm thơ 12 bài, hiện còn trên vách đá núi Bài Thơ, được bảo tồn theo luật Di sản.
Bài thơ đầu tiên là của vua Lê Thánh Tông, được vua cho khắc năm 1468 khi nhà vua đưa quân đi tuần qua đây.
261 năm sau, vào năm 1729, chúa An Đô vương Trịnh Cương, khi đem quân đi tuần qua đây, thấy bài thơ của vua Lê Thánh Tông, bèn họa lại bằng một bài thất ngôn bát cú.
Nguyễn Cẩn có tên trong sách Lược truyện các tác gia Việt Nam do nhà thư mục học lớn là Trần Văn Giáp biên soạn, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, ấn hành năm 1971. Ông là người làng Du Lâm, huyện Đông Ngàn, nay là huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh, có tên hiệu là Hương Khuê, tác giả nhiều bài thơ chữ Hán, được coi là một trong những nhà thơ xuất sắc cuối thời Nguyễn, đầu thế kỷ XX. Ông làm quan Án sát triều Nguyễn, được vua Nguyễn bổ nhiệm làm Tuần phủ Quảng Yên, tức tỉnh Quảng Ninh ngày nay.
Bài thơ được Nguyễn Cẩn đề trên vách đá vào ngày mùng 3 tháng Chạp năm Canh Tuất (1910).
Bài thơ chữ Hán nguyên văn như sau:
Thánh Tôn hoàng đế đề thi thạch,
Đông minh chi sơn cao bách xích.
Thiên phong, hải đảo nhật dạ kích,
Ngũ bách niên dư, tự do xích
Họa xưng ngự bút ế hà nhân?
Trịnh Vương vọng ý đồng bất dân.
Ngã lai bạt kiếm, nộ thả sân,
Hu ta hậu Lê chi quân thần!
Canh Tuất, lạp nguyệt, sơ tam nhật, Nguyễn Cẩn
Dịch thơ của nhà thơ Trần Nhuận Minh:
Hoàng đế Thánh Tông đề thơ lên đá
Núi ở bể Đông cao hàng trăm thước
Gió trời, sóng biển ngày đêm vỗ vào
Thế mà hơn 500 năm rồi, chữ còn chưa mất
Họa lại, dám xưng là ngự bút; hừ, ai đấy nhỉ?
Ý xấu của Trịnh Vương là muốn cùng trường tồn
Ta đến, rút kiếm phẫn nộ và căm tức
Than thay cho vua tôi nhà hậu Lê !
Nguyễn Cẩn đề, ngày mùng 3 tháng Chạp năm Canh Tuất, 1910.
