Tổng thống Joe Biden cho biết sẵn sàng theo đuổi một thỏa thuận vũ khí hạt nhân mới với Nga và kêu gọi Mátxcơva hành động một cách thiện chí, trong khi Tổng thống Vladimir Putin nói rằng không có người chiến thắng trong bất kỳ cuộc chiến tranh hạt nhân nào.
Cả hai nhà lãnh đạo Nga - Mỹ đã đưa ra tuyên bố bằng văn bản khi Liên Hợp Quốc tổ chức hội nghị kéo dài 1 tháng để đánh giá Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT). Hội nghị dự kiến diễn ra vào năm 2020, nhưng đã bị trì hoãn bởi đại dịch COVID-19.
Reuters dẫn lời Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres phát biểu: “Hội nghị diễn ra vào thời điểm xuất hiện nguy cơ hạt nhân cao chưa từng thấy kể từ đỉnh điểm của Chiến tranh Lạnh. Nhân loại chỉ cần một sự hiểu lầm, một tính toán sai lầm sẽ dẫn đến hủy diệt hạt nhân”.
Ông Guterres cảnh báo rằng các cuộc khủng hoảng "liên quan đến hạt nhân đang bùng phát", ở Trung Đông, Triều Tiên và cuộc chiến của Nga ở Ukraina.
Trong vòng vài ngày kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraina ngày 24.2, Tổng thống Putin đã đặt các lực lượng răn đe của đất nước - bao gồm vũ khí hạt nhân - trong tình trạng báo động cao, để sẵn sàng đáp trả những ”tuyên bố gây hấn của các nhà lãnh đạo NATO và các lệnh trừng phạt kinh tế của phương Tây đối với Mátxcơva”.
Nhưng trong một bức thư gửi những người tham gia hội nghị NPT ở New York, Tổng thống Putin viết: "Không ai có thể thắng trong một cuộc chiến tranh hạt nhân và điều này không bao giờ phép xảy ra. Chúng tôi ủng hộ an ninh bình đẳng và không chia cắt cho tất cả các thành viên của cộng đồng thế giới”.
Tổng thống Nga nhấn mạnh, Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân là một trong những yếu tố quan trọng của hệ thống an ninh quốc tế và ổn định chiến lược trong hơn nửa thế kỷ tồn tại. NPT nêu các nguyên tắc về không phổ biến và giải trừ vũ khí hạt nhân, sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình, đáp ứng lợi ích của các cường quốc hạt nhân lẫn những nước không sở hữu vũ khí này.
Năm ngoái, Nga và Mỹ đã gia hạn Hiệp ước Cắt giảm vũ khí chiến lược (START) mới, trong đó giới hạn số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược có thể triển khai, giới hạn tên lửa và máy bay ném bom trên đất liền và tàu ngầm được giao cho đến năm 2026.
"Chính quyền của tôi đã sẵn sàng đàm phán khẩn cấp một khuôn khổ kiểm soát vũ khí mới để thay thế Hiệp ước START mới khi nó hết hạn vào năm 2026" - Tổng thống Biden nói. "Nhưng đàm phán đòi hỏi một đối tác sẵn sàng làm việc một cách thiện chí. Nga nên chứng minh rằng họ sẵn sàng nối lại công việc kiểm soát vũ khí hạt nhân với Mỹ”.
Tuy nhiên, phái bộ của Nga tại Liên Hợp Quốc đã đặt câu hỏi liệu Mỹ có sẵn sàng đàm phán hay không, cáo buộc Washington rút khỏi các cuộc đàm phán với Mátxcơva về ổn định chiến lược trong cuộc xung đột Ukraina.
"Đã đến lúc Washington phải hạ quyết tâm và nói thẳng với chúng tôi những gì họ muốn: Leo thang trong lĩnh vực an ninh quốc tế hay bắt tay vào các cuộc đàm phán bình đẳng" - tuyên bố của phái đoàn Nga tại Liên Hợp Quốc nêu rõ.
Ông Biden cũng kêu gọi Trung Quốc "tham gia vào các cuộc đối thoại để giảm nguy cơ tính toán sai lầm và giải quyết các động thái quân sự gây bất ổn”.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken phát biểu tại hội nghị NPT rằng Washington cam kết tìm kiếm giải pháp giảm thiểu rủi ro toàn diện bao gồm các kênh liên lạc an toàn giữa các quốc gia có vũ khí hạt nhân. “Chúng tôi sẵn sàng làm việc với tất cả các đối tác, bao gồm cả Trung Quốc và các nước khác, về các nỗ lực giảm thiểu rủi ro và ổn định chiến lược” - ông Blinken nói.
Ngoại trưởng Blinken cũng cho biết việc quay trở lại thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 vẫn là kết quả tốt nhất cho Mỹ, Iran và thế giới, đồng thời cáo buộc Triều Tiên đang chuẩn bị cho vụ thử hạt nhân lần thứ bảy.
Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida kêu gọi tất cả các quốc gia hạt nhân tự ứng xử "có trách nhiệm". Ông Kishida đến từ Hiroshima - thành phố đầu tiên trên thế giới hứng chịu một vụ đánh bom hạt nhân vào tháng ngày 6.8.1945.
Ông Kishida phát biểu tại hội nghị: “Thế giới đang lo ngại rằng mối đe dọa về sử dụng vũ khí hạt nhân lại xuất hiện. Phải nói rằng con đường dẫn đến một thế giới không có vũ khí hạt nhân bỗng trở nên khó khăn hơn”.
