Để giữ cho ngành nông nghiệp khổng lồ của Ukraina phát triển và chỉ còn vài tháng nữa là đến vụ thu hoạch, các quan chức Mỹ và phương Tây đang tìm kiếm bất kỳ phương án nào để tăng khả năng lưu trữ và vận chuyển thêm các loại ngũ cốc, lúa mì hoặc lúa mạch ra khỏi Ukraina.
Theo CNN, trong nhiều ngày qua, một số cuộc họp khẩn cấp đã được Liên Hợp Quốc, NATO và Ủy ban châu Âu triệu tập. Đã có những cam kết hỗ trợ mới cho ngành nông nghiệp Ukraina, bao gồm một cam kết mới trị giá 250 triệu USD từ Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID).
Nhưng các quan chức thừa nhận, không có giải pháp nào trong số đó có thể thay thế hàng triệu tấn lương thực mà Ukraina có thể xuất khẩu từ các cảng nước sâu của mình.
Kể từ khi rời khỏi thỏa thuận ngũ cốc vào ngày 17.7, Nga bị cáo buộc tiến hành một loạt cuộc tấn công nhằm vào nguồn cung cấp ngũ cốc tại các thành phố quan trọng của Ukraina, bao gồm cả thành phố cảng Odesa - Đại sứ Anh tại Liên Hợp Quốc Barbara Woodward cho hay.
Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Linda-Thomas Greenfield cáo buộc, cuộc tấn công của Nga vào cảng Chornomorsk của Ukraina, nơi “xuất khẩu gần 70% lúa mì Ukraina sang các nước đang phát triển, gây ra thiệt hại mà các chuyên gia cho rằng sẽ mất ít nhất một năm để khắc phục”.
Tổng Giám đốc USAID, bà Samantha Power bày tỏ "thực sự lo lắng" về cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu, lưu ý rằng vào ngày 26.7, giá lúa mì đã tăng 10% sau khi Nga từ bỏ thỏa thuận.
Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen - do Thổ Nhĩ Kỳ và Liên Hợp Quốc làm trung gian - kéo dài khoảng một năm, cho phép ngũ cốc và lúa mì trị giá hàng tỉ USD được vận chuyển an toàn ra khỏi Ukraina qua Biển Đen.
Sau khi rút khỏi thỏa thuận vì cho rằng các điều khoản của Mátxcơva không được đáp ứng, Bộ Quốc phòng Nga cảnh báo, các tàu đi đến các cảng Biển Đen của Ukraina sẽ bị coi là mục tiêu quân sự.
Theo Ủy ban châu Âu, Ukraina chiếm phần lớn nguồn cung lương thực của thế giới, bao gồm 10% thị trường lúa mì thế giới, 15% thị trường ngô và 13% thị trường lúa mạch. Theo bà Power, 2/3 lượng lúa mì rời Ukraina qua các cảng Biển Đen đã đến các nước đang phát triển.
Một quan chức chính quyền Mỹ quen thuộc với các cuộc thảo luận nói với CNN rằng Washington đang tập trung đảm bảo việc đi lại an toàn của các tàu xuất khẩu qua Biển Đen và hỗ trợ Tổng thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres đàm phán một bước đột phá.
Đường bộ, đường sông và đường sắt
Vấn đề phức tạp là năm quốc gia EU, bốn trong số đó có biên giới với Ukraina - Ba Lan, Slovakia, Hungary, Romania và Bulgaria - hiện đã cấm nhập khẩu ngũ cốc của Ukraina để bảo vệ ngành nông nghiệp của các nước này, mặc dù sẽ cho phép quá cảnh.
Mặc dù các khoản đóng góp trước đây của Mỹ đã được dùng để phát triển “các tuyến đường vận chuyển thay thế”, bà Power cho biết, “trong tương lai, chúng tôi sẽ muốn đầu tư vào khả năng lưu trữ bổ sung vì sản lượng thu hoạch dự kiến chuyển đến phần còn lại của thế giới qua Biển Đen giờ đây sẽ cần lưu trữ ở một nơi an toàn để không bị hỏng trong khi chờ được đưa ra thị trường toàn cầu”.
Theo bà Power, có những con đường vận chuyển khác - đường bộ, đường sông và đường sắt - để đưa ngũ cốc ra khỏi Ukraina.
Mỹ, Ukraina và các đồng minh phương Tây đã thảo luận về cách sử dụng các tuyến đường như vậy vào năm 2022. Kiev cho biết, việc vận chuyển ngũ cốc thu hoạch trong 1 năm bằng đường sắt đến Romania và Ba Lan sẽ mất tới 3 năm.
Sau khi đạt được thỏa thuận ngũ cốc vào năm ngoái, EU và Mỹ đã hợp tác chặt chẽ để mở rộng các tuyến đường bộ nhằm vận chuyển nông sản của Ukraina qua các quốc gia khác, như điều chỉnh các tuyến đường sắt để phù hợp với các loại khổ đường ray khác nhau.
Mặc dù đã có sự gia tăng lớn về số lượng sản phẩm xuất khẩu trên các tuyến đường thay thế, nhưng chi phí đắt đỏ hơn đối với nông dân Ukraina.
Cảnh báo về những gì xảy ra tiếp theo
Kees Huizinga, một nông dân ở Ukraina, nói với CNN rằng, “không có lựa chọn thay thế hoàn toàn nào cho việc xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen”.
Huizinga giải thích, không có nơi nào để chuyển ngũ cốc của Ukraina khi các cảng bị đóng cửa, phong tỏa hoặc hư hại và bốn nước láng giềng của Ukraina chặn việc nhập khẩu lúa mì.
Trong vài tháng đầu tiên của cuộc xung đột giữa Mátxcơva và Kiev, các cảng quan trọng của Ukraina bị phong tỏa, khiến hàng triệu tấn ngũ cốc không đến được thị trường lương thực toàn cầu, dẫn đến tăng giá lương thực.
Giờ đây, nguy cơ về những hậu quả đó đã quay trở lại.
