Theo CNA, một thực tế rõ ràng trong thời kỳ đại dịch là virus SAR-CoV-2 không ngừng tiến hóa, bằng chứng là biến thể mới đáng lo ngại xuất hiện với tần suất vài tháng một lần. Những biến thể có khả năng lây lan tốt hơn cuối cùng sẽ trở thành chủng trội so với các phiên bản trước đó.
Khả năng lây lan được cải tiến là do có các đột biến trong protein gai của virus cho phép nó liên kết mạnh hơn với các thụ thể ACE2 trong tế bào của con người. Đột biến này đã cho phép biến thể Alpha, và sau đó là biến thể Delta, trở thành chủng trội trên toàn cầu. Và các nhà khoa học dự đoán điều tương tự sẽ xảy ra với biến thể Omicron.
Tuy nhiên, nhà nghiên cứu sau tiến sĩ về miễn dịch học và virus học Ben Krishna tại Đại học Cambridge cho rằng, virus không thể tiến hóa vô thời hạn. Theo các quy luật hóa sinh, virus ngày càng tiến hóa cuối cùng sẽ phát triển một protein gai liên kết với ACE2 ngày càng mạnh.
Do đó, khả năng lây lan của SARS-CoV-2 giữa người với người sẽ không bị giới hạn bởi mức độ virus có thể bám vào bên ngoài tế bào con người.
Các yếu tố khác sẽ hạn chế sự lây lan của virus, chẳng hạn như tốc độ sao chép của bộ gene, tốc độ virus có thể xâm nhập vào tế bào thông qua protein TMPRSS2 và lượng virus mà một người bị nhiễm có thể thải ra. Về nguyên tắc, tất cả những thứ này cuối cùng sẽ phát triển đến hiệu suất cao nhất.
Omicron đã đạt đến đỉnh cao này hay chưa?
Tác giả Ben Krishna cho rằng, chưa có lý do chắc chắn để khẳng định điều này. Các nghiên cứu xem xét những đột biến mà SARS-CoV-2 cần để lây lan hiệu quả hơn, đã xác định được rất nhiều đột biến cải thiện khả năng liên kết của protein gai với tế bào người mà Omicron không có.
Bên cạnh đó, việc tiến hóa có thể diễn ra đối với các khía cạnh khác của vòng đời virus, chẳng hạn như sao chép bộ gene.
Giả sử rằng Omicron là biến thể có khả năng lây lan tốt nhất nhưng nó có thể cũng không khá hơn các biến thể khác vì bị giới hạn bởi xác suất di truyền. Để đạt được sức mạnh tối đa như lý thuyết, virus SARS-CoV-2 cần phải sở hữu tất cả đột biến cần thiết. Tuy nhiên, xác suất tất cả đột biến xảy ra đồng thời cùng lúc là rất thấp và khó thành hiện thực.
Ngay cả trong trường hợp Omicron là biến thể lây lan giữa người với người nhanh nhất, các biến thể mới sẽ tiếp tục xuất hiện để ứng phó với hệ miễn dịch của con người.
Sau khi nhiễm bất kỳ loại virus nào, hệ miễn dịch sẽ thích nghi bằng cách tạo ra các kháng thể bám vào virus để vô hiệu hóa nó và tạo ra tế bào T tiêu diệt các tế bào bị nhiễm bệnh.
Virus SARS-CoV-2 có thể trốn tránh hệ miễn dịch bằng cách gây đột biến để thay đổi hình dạng phân tử, đánh lừa nhận biết của hệ miễn dịch.
Đây là lý do tại sao Omicron rất thành công trong việc lây nhiễm cho những người có miễn dịch trước đó, nhờ vaccine hoặc do nhiễm bệnh.
Tương lai của virus SARS-CoV-2?
Nhà nghiên cứu Ben Krishna đã vạch ra viễn cảnh khả thi nhất cho virus SARS-CoV-2. Theo đó, ngay cả khi nó hoạt động như một game thủ chuyên nghiệp và cuối cùng tiến hóa đến mức tối đa ở tất cả các chỉ số, không có lý do gì để nghĩ rằng nó sẽ không bị hệ miễn dịch kiểm soát và xóa sổ.
Các đột biến cải thiện khả năng lây lan của virus không làm tăng quá nhiều ca tử vong.
Dữ liệu của Pfizer cho thấy tế bào T nên phản ứng tương tự với Omicron như các biến thể trước đó, điều này phù hợp với nhận xét rằng, Omicron có tỉ lệ tử vong thấp hơn ở Nam Phi, nơi hầu hết mọi người đều đã có khả năng miễn dịch.
Điều quan trọng đối với con người là việc từng nhiễm virus trong quá khứ dường như vẫn bảo vệ khỏi tình trạng bệnh nặng và tử vong. Do đó, chúng ta có thể "thỏa hiệp" rằng, virus có thể sản sinh và tái nhiễm, nhưng chúng ta không bị bệnh nặng như lần đầu tiên.
Một biến thể mạnh như Omicron chỉ đơn giản là đột biến ngẫu nhiên, thay đổi theo thời gian để trở nên khó nhận biết hơn đối với hệ miễn dịch, cho phép các đợt tái nhiễm.
Chúng ta có thể có mùa COVID-19 vào mỗi mùa đông giống như bệnh cúm mùa. Virus cúm mới mỗi năm không nhất thiết nguy hiểm hơn năm ngoái, chúng chỉ khác nhau ở mức vừa đủ. Đối với SARS-CoV-2, minh chứng về tình huống này là 229E, một loại virus Corona gây ra cảm lạnh thông thường cũng diễn biến tương tự.
Do đó, Omicron sẽ không phải là biến thể cuối cùng, nhưng nó có thể là biến thể cuối cùng đáng quan ngại. Nếu chúng ta may mắn, kể cả khi diễn biến của đại dịch này khó đoán trước được, SARS-CoV-2 có thể sẽ trở thành một loại virus đặc hữu, biến đổi từ từ theo thời gian.
Bệnh có thể rất nhẹ vì những tiếp xúc trong quá khứ tạo ra khả năng miễn dịch, làm giảm khả năng nhập viện và tử vong. Hầu hết mọi người sẽ bị nhiễm bệnh lần đầu tiên khi còn nhỏ, điều này có thể xảy ra trước hoặc sau khi tiêm vaccine, và những lần tái nhiễm sau đó sẽ hầu như không đáng lo ngại.
Một nhóm nhỏ các nhà khoa học sẽ theo dõi những thay đổi di truyền của SARS-CoV-2 theo thời gian, giống như bệnh cúm hiện nay, và những biến thể đáng quan ngại sẽ trở thành dĩ vãng - ít nhất là cho đến khi loại virus tiếp theo vượt được qua hàng rào lây nhiễm giữa các loài.
